خلاصة:
پژوهش حاضر با هدف بررسی تجسس از منظر فقه امامیه انجام شده است نوع پژوهش نظری است و به شیوه توصیفی تحلیلی انجام شده است. در صورتی که بر مجموع آیات و روایات مربوط به موضوع تجسس و جستجوگری اندیشه و دقت شود، آشکار میگردد که قلمرو و محدوده این تحریم فقط اسرار، عیوب و لغزشهای شخصی و خانوادگی است که با مصالح عمومی جامعه هیچگونه ارتباطی ندارد. اما مسایل و اموری که به مصالح عمومی جامعه و حفظ نظام مسلمین وابستگی دارند، لازم است در چارچوب قوانین و مقررات مورد بازرسی و مراقبت قرار بگیرد. به نظر فقهای امامیه دولت اسلامی موظف است مدیران، مسئولان، کارمندان و ماموران دولتی و اوضاع و احوال قشرهای مختلف جامعه و مشکلات و نیازمندیهای همگانی مردم را تحت نظر و مراقبت دقیق قرار بدهند. عقل و شرع هر دو، مصالح عمومی کشور و مردم را بر آزادیهای فردی ترجیح میدهند و اهتمام به حفظ نظام مسلمین را از واجبات مهم میدانند. بر این اساس میتوان نتیجه گرفت تجسّس و جستجوگری در تمام موارد به عنوان یک عمل ضد اخلاقی ممنوع و حرام شمرده نمیشود و موارد و استثنائاتی هم دارد که مهمترین آنها وجود تشکیلات اطلاعاتی است که در همه کشورهای دنیا اعم از اسلامی و غیراسلامی به صورت گسترده و فعال وجود دارد و گاه تمام زندگی افراد را مورد تجسّس قرار میدهند و سعی در کشف اسرار آنها دارند. بررسی مبانی فقهی تجسس از آن جهت اهمیت دارد که فقه، همة ابعاد زندگی انسان را تحت پوشش خود قرار میدهد. یکی از این اعمال تجسس است که انسانها از گذشتههای دور انجام میدادند و بیشتر در جنگها معمول بوده است ولی امروزه دامنة گسترده تری پیدا کرده به طوری که دولتهای رقیب – چه در زمان جنگ و چه در زمان صلح- در زمینههای گوناگون سیاسی، نظامی و فرهنگی نسبت به یکدیگر اعمال میکنند و در داخل کشورها نیز سازمانها و ادارات خاصی به منظور ایجاد امنیت داخلی به جاسوسی میپردازند.
ملخص الجهاز:
گاهي اين جرم با جرم خيانت به کشور چنان امتزاج مي يابد که تشخيص آنها رااز هم دشوار مي سازد وعلم حقوق را به چالش مي کشد و از سويي دين مقدس اسلام به احساس آرامش در شئون زندگي و امور داخلي مسلمانان اهميت بسيارقائل است به همين دليل حفظ حريم مردم و نگهداري اسرار آنان را واجب شمرده وتجسس در زندگي خصوصي آنان را تحريم کرده است اما محدوده اين تحريم فقط اسرار،عيوب و لغزشهاي شخصي وخانوادگي است و اموري که به مصالح عمومي جامعه وحفظ ارزشها وابسته اند از اهميت بالايي برخوردار مي باشند لذا انجام تجسس در اين حالت براساس شيوه هاي قرآن به علت حفظ حريم خانواده و رعايت ارزشهاي ديني وجلوگيري از هرج ومرج نه تنها حرام نيست بلکه اهميت دارد مفهوم تجسس معناي لغوي تجسس : واژة عربي تجسس ، در اصل به معناي «با دست لمس کردن» و مجازا به معناي «نگاه کردن از سر کنجکاوي براي شناسايي ديگران» است .
روايت شده که آن حضرت افرادي را براي کسب خبر درموردچگونگي کار کرد دشمنان، در بيرون از سرزمين هاي اسلامي و زير نظر داشتن تحرکات لشکري واسرار آنها مي فرستاد موارد، دراين زمينه بسيار است که به شماري از آنهااشاره مي شود: ابن هشام در بيان سريه عبدالله بن جحش مي آورد:رسول خدا(ص ) هشت تن از مهاجران را که در ميان آنها هيچ يک از انصار نبودند همراه او نمود ونامه اي براي او نگاشت و دستور فرمود تا دو روز آن را نگشايد.