خلاصة:
نقلی از جلسهٔ ازدواج امام جواد(ع) با امّ الفضل (دختر مأمون) و مناظرهٔ امام؟ع؟ با یحیی بن اکثم در آن جلسه موجود است. هدف ما بررسی نسخههای موجود این روایت در کتب روایی، تفسیری و تاریخی است تا با مقابلهٔ آنها، مصدر یا مصادر اصلی این روایت کشف شود و میزان صحت این واقعه و جزئیات مطرح شده در آن تحلیل و بررسی شود. با اثبات این واقعهٔ تاریخی و بازیابی جزئیات آن در منابع حدیثی و تاریخی شیعه و سنّی، علم امام به عنوان یکی از دلایل شیعه برای پذیرش امامت ائمه(ع) تأیید میشود. بررسیها نشان میدهد که این روایت، سه منبع اصلی دارد: 1) تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی؛ ۲) نقل ابن شعبه حرّانی از کتاب علی بن ابراهیم قمی در موضوع تزویج امام جواد(ع) با امّ الفضل که البته، به دست ما نرسیده است؛ 3) نقل شیخ مفید در کتاب الارشاد. این روایت در دیگر کتب روایی و حدیثی، به صورت نقل مستقیم یا نقل به مضمون درج شده است که نشان از اتفاق نظر علمای شیعه دربارهٔ جزئیات این واقعه دارد. تصریح متون تاریخی بر وقوع این ازدواج و ذکر اجمالی این روایت در آثار اهل سنّت نیز شاهدی دیگر بر صحت اصل واقعه است.
تتناول هذه المقالة روایة حفل زواج الإمام الجواد؟ع؟ بأم الفضل (بنت المأمون) ومناظرة
الإمام(ع) مع یحیی بن أکثم فی ذلک الحفل. ونهدف من خال هذا البحث دراسة النسخ
الموجودة عن تلک الروایة فی الکتب الروائیة والتفسیریة والتاریخیة ومقابلتها للکشف عن
مصدرها أو مصادرها ومدی صحة تلک الحادثة والتفاصیل الموجودة فی هذه الدراسة. ومن
خال إثبات هذه الحادثة التاریخیة واستعراض تفاصیلها فی مصادر الحدیث والتاریخ الشیعیة
وعند أبناء العامة کأحد الدلائل الشیعیة بشأن قبول إمامة الأئمة؟عهم؟. وتشیر البحوث إلی
أن لهذه الروایة ثلاثة مصادر رئیسة، هی: ١) التفسیر المنسوب إلی علی بن إبراهیم القمی؛ ٢)
نقل ابن شعبة الحرانی عن کتاب علی بن إبراهیم القمی فی موضوع زواج الإمام الجواد(ع)
بأم الفضل وهو ما لم یصلنا من المصادر؛ ٣) نقل الشیخ المفید فی کتاب (الإرشاد). وقد
نقلت الروایة المذکورة أیضا فی بعض الکتب الروائیة والحدیثیة کنقل مباشر أو مضمونه مما
یشیر إلی تشابه آراء علماء الشیعة واتفاقهم حول تفاصیل تلک الحادثة. إن تصریح النصوص
التاریخیة بوقوع ذلک الزواج وذکر إجمالی لهذه الروایة فی آثار ومؤلفات أبناء العامة یعد
شاهدا آخر علی صحة الحادثة.
There is an account of the wedding of Imam Jawad and Umm al-Faḍl which, meanwhile, there happenned a debate between the Imam and Yaḥya b. Aktham. This paper aims to investigate the extant versions of the hadith in the Hadith, Tafsir, and historical sources and through the comparison find the main source of the Hadith and the authenticity of the Hadith could be evaluated. Three main sources of this account are 1) the Ali b. Ibrāhīm’s Tafsir, 2) Tuḥaf al-’Uqūl’s narration of Ali b. Ibrāhīm’s monograph on the wedding, which is not extant today, and 3) Shaykh Mufīd’s al-Irshād. The account is narrated in other Hadith books in two types of direct narration or quotation that implies the consensus of Shiite scholars on the event. The affirmation of the historical books in the wedding and the brief report of the event in Sunnite sources are the proof of the authenticity of the account.