خلاصة:
در میان نسخ خطّی زبان فارسی که در کتابخانههای مختلف ایران و جهان نگهداری میشود، نسخ و آثار ترسّل و انشا به دلایل مختلف زبانی، بلاغی و تاریخی اهمیت بسیار زیادی دارد؛ به همین دلیل تاکنون پژوهشهای مختلفی در این باب صورت گرفته است؛ امّا نسخ بسیار زیادی در این زمین، در کنج کتابخانههای جهان مخفی مانده است. تحفهالمنشی یکی از همین آثار است که در قرن سیزدهم هجری تألیف شده و نسخة منحصربهفرد آن در کتابخانة مجلس شورای اسلامی موجود است. این اثر ازلحاظ زبانی، بلاغی و تاریخی دارای اهمیت فراوان است؛ امّا تاکنون تصحیح، معرّفی و به زیور طبع آراسته نشده است. مطالب مطرحشده در این رساله از لحاظ بلاغی، زبانی و تاریخی آنچنان متنوّع و گوناگون است که میتوان آن را یک کتاب انواع ادبی دانست. نتایج حاصل از این پژوهش که با استناد به نسخۀ خطی اثر و منابع کتابخانهای به شیوۀ توصیفی - تحلیلی انجام شده، نشان میدهد مؤلّف در تبویب و فصلبندی مطالب بلاغی و آموزش فنون ادبی به شیوۀ ابتکاری عمل کرده است، در ذکر شواهد شعری، با دقّت از منابع معتبر بهره جسته است، ابیات و اشعار نویافته از شاعران را در متن اثر آورده و دلایل ششگانۀ تقدّم منشیان بر شاعران را بهخوبی بیان کرده است.
Among the various Persian manuscripts that have survived in various libraries in Iran and around the world, Manuscripts of letter writing are very important for various linguistic, rhetorical, and historical reasons; For this reason, various pieces of research have been done in this regard so far but too many manuscripts are hidden in the corners of the world's libraries. Tohfa al-Monshi is one of these works that was written in the thirteenth century AH and the unique version of this work is available in the library of the Shura Council and is of great importance in terms of different language, rhetoric, and history. But so far it has not been corrected, introduced, and published. The topics presented in this treatise are so diverse in terms of rhetoric, language, and history that this treatise can be considered as a book of literary types. The results of this research, that is based on the manuscript of the work and library resources in a descriptive manner, show that the author has acted in an innovative way in categorizing rhetorical materials and teaching literary techniques; In citing poetic evidence, he has carefully used authentic sources; Has brought newly discovered verses and poems from poets in the text of the work; The six reasons for the precedence of secretaries over poets are well stated.
ملخص الجهاز:
معرفي «تحفه المنشي»، منبعي ارزشمند در ترسل و بلاغت محمدرضا معصومي / امين مجليزاده چکيده در ميان نسخ خطي زبان فارسي که در کتابخانه هاي مختلف ايران و جهان نگهداري ميشود، نسخ و آثار ترسل و انشا به دلايل مختلف زباني، بلاغي و تاريخي اهميت بسيار زيادي دارد؛ به همين دليل تاکنون پژوهش هاي مختلفي در اين باب صورت گرفته است ؛ اما نسخ بسيار زيادي در اين زمين ، در کنج کتابخانه هاي جهان مخفي مانده است .
نتايج حاصل از اين پژوهش که با استناد به نسخۀ خطي اثر و منابع کتابخانه اي به شيؤە توصيفي - تحليلي انجام شده ، نشان ميدهد مؤلف در تبويب و فصل بندي مطالب بلاغي و آموزش فنون ادبي به شيؤە ابتکاري عمل کرده است ، در ذکر شواهد شعري، با دقت از منابع معتبر بهره جسته است ، ابيات و اشعار نويافته از شاعران را در متن اثر آورده و دلايل شش گانۀ تقدم منشيان بر شاعران را به خوبي بيان کرده است .
سندشناسي و تاريخ ترسلات و مکاتيب از مهم ترين ويژگيهاي اين رساله آن است که انواع ترسل و انشا که در سندشناسي اهميت بسيار دارد، از لحاظ ساختار در آن مورد بررسي قرار گرفته و براي هرکدام نمونه اي به عنوان سرمشق ارائه شده است : فتح نامه ، منشور، فرمان ، مثال ، عهدنامه ، عريضه ، مکتوب ، رقعه ، تهنيت نامه ، تعزيت نامه و مکاتبات شرعيه (همان : ٨٠- .
براي تدوين علوم بلاغت ، تصحيح کتاب هاي ترسل و انشا نيز اهميت بسيار دارد و بايد در کنار آثار بلاغي مورد بررسي، تحليل و تدقيق علمي قرار گيرد تا بتوان به نتيجه مطلوب در اين زمينه رسيد.