خلاصة:
یکی از راهبردهای مهمی که در نیم قرن اخیر برای مقابله با عدم تعادل منطقه ای ناشی از رشد فزاینده ی شهرهای بزرگ مورد توجه قرار گرفته است، تقویت شهرهای کوچک و میانی در نظام شبکه شهری است. در ایران نیز در سالهای اخیر بررسی و تحلیل نقش و عملکرد شهرهای کوچک و میانی در توسعه منطقه ای مورد توجه جغرافیدان قرار گرفته و مطالعات متعددی در رابطه با این موضوع انجام گرفته است. اما در تحقیقات اندکی موضوع تبدیل روستا به شهر و بازتاب های فضایی آن در نظام شبکه شهری و توسعه منطقه ای مورد توجه قرار گرفته است. بر این اساس هدف اصلی این تحقیق بررسی و تحلیل اثرات تبدیل روستا به شهر و نقش آن در توسعه منطقه ای و نظام شبکه ی شهری در استان خراسان رضوی در طی نیم قرن اخیر(دوره ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۰) است. پژوهش حاضر براساس ماهیت و روش انجام تحقیق جزء تحقیقات توصیفی- تحلیلی می باشد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از شیوه ی تجزیه و تحلیل کمی با تکیه بر مدل ها و تکنیک های برنامه ریزی منطقه ای استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که سهم فرآیند تبدیل روستا به شهر در افزایش خالص جمعیت شهری استان خراسان رضوی؛ رقمی کمتر از۲۰ درصد میزان افزایش کل بوده است. با وجود این روستاهای تبدیل شده به شهر توانسته اند در جذب و نگهداشت جمعیت موفق عمل نموده و در کل تاثیر مثبتی در بسامان سازی فضایی جمعیت و تعدیل نظام سکونتگاهی منطقه داشته باشند.در رابطه با تحلیل نظام شهری منطقه مورد مطالعه، شاخص های تمرکز شهری و نخست شهری نشان می دهند که در تمامی دوره های مورد مطالعه، با اضافه شدن شهرهای نوپا، نظام شهری منطقه به سمت تعادل نسبی حرکت نموده است.
ملخص الجهاز:
این راهبرد در ایران به شـکل تبـدیل روسـتاهای بـزرگ بـه شـهرهای کوچک در جهت خارج نمودن روستاها از انزوای جغرافیایی و تحقق تعـادل هـای ناحیـه ای نمـود پیـدا کـرد (سرایی و اسکندری ؛١٣٨٦: ١٦٩)؛ به طوری که طی سال های اخیر، توسعه شهرهای کوچک از طریق ارتقـای روستاها به شهر، به عنوان یکی از سیاست های اصلی بهبود کیفیت زندگی نـواحی روسـتایی در ایـران مـورد توجه قرار گرفته است و در این مسیر طی چند دهه اخیر، تعداد زیادی از نقاط روستایی به شـهر ارتقـا یافتـه اند(رضوانی و دیگران ؛١٣٨٩: ٣٣).
جدول ٧: تعیین سهم فرآیند تبدیل روستا به شهر در میزان افزایش جمعیت شهرنشین استان {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} منبع : یافته های تحقیق (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل ٣ : درصد جمعیت اضافه شده به شبکه شهری استان از طریق تبدیل روستا به شهر به منظور آزمون فرضیه دوم تحقیق و پاسخ به این سئوال که پدیده تبدیل روستا به شـهر چـه نقشـی در تعادل فضایی جمعیت و نیز تعدیل نظام سلسله مراتب سکونتگاهی استان خراسان رضوی داشته است ، از مدل های رتبه – اندازه شهری زیپف ؛ ضریب جینی ؛ ضریب آنتروپـی ؛ شـاخص نخسـت شـهری و شـاخص تمرکـز هرفیندال استفاده گردیده است .
٥-٢- تبدیل روستا به شهر و نقش آن در توسعه منطقه مورد مطالعه جهت آزمون فرضیه سوم پژوهش و پاسخ به این سئوال که آیا روستاهای تبدیل شـده بـه شـهر در جـذب و نگهداشت جمعیت موفق عمل نموده اند یا خیر؛ از مدل ضریب کشش پذیری ١ استفاده گردیده است .