خلاصة:
بسیاری از پژوهشگران تاریخ ساسانی بر این عقیدهاند که پس از پذیرش دین مسیحیت
بهعنوان آیین رسمی امپراتوری روم در دورهی کنستانتین یکم» شاپور دوم نیز با کمک آذرباد
مهراسپندان دین زردشتی را در شاهنشاهی ساسانی رسمی کرد و به سرکوب مسیحیان
شاهنشاهیاش پرداخت و در تعقیب و آزار و اذیت آنها تلاش کرد. ازآنجایی که عمدهی منابع
تاریخیای که این پژوهشگران استفاده کردهاند منابعی سریانیاند» مشخص نیست که آیا
روشهای دقیق سرکوب که در این منابع توصیف شاهاند منعکسکنناهی عرف
شهادتنامهنگاری توسعهیافته از سنت قدیسنگارانهی رومی است یا اینکه شهادتنامههای
دورهی شاپور دوم خاطراتی معتبر از کشتار مسیحیان در این دورهاند. گزارشهای منابع سریانی
دربارهی آزارهای دینی عصر شاپور دوم مبالغهآمیزند و هدف این منابع بیان حقیقت تاریخی
نیست و نمیتوان به درستی محتوای آنها مطمئن بود. سرکوب مسیحیان در دورهی شاپور دوم
احتمالا بهدلایل اقتصادی و سیاسی بوده و مسبحی بودن آنها تاثیری در سرکوبشان نداشته
است. ازآنجایی که مسیحیان سریانی عمدتا در غرب شاهنشاهی ساسانی سکونت داشتند و این
سرزمینها بهدلیل هممرزی با امپراتوری روم ازنظر امنیتی اهمیت داشتنده ازنظر اقتصادی و
کشاورزی نیز بسیار حاصلخیز و ثروتمند بودند. سرزمینهای سریانینشین یکی از
تولیدکنندگان بزرگ محصولات کشاورزی در شاهنشاهی ساسانی محسوب میشدند و ازاینرو
وفاداری شهروندان این مناطق به شاهنشاهی ساسانی از اولویت بالایی برخوردار بود. مقالهی
حاضر درصدد است تا دلایل آزارهای دینی مسیحیان در دورهی شاپور دوم را توضیح دهد و
روایت مسیحیان سریانی ایرانی دربارهی این آزارها را نقد کند.
Several researchers of the history of Sassanid era believe that when Christianity
was accepted as the official religion by Roman Empire during the ruling period of
Constantine I, Shapur II as well took Zoroastrianism as the official religion with
the help of Adurbad-i Mahrspandan and suppressed the Christians of his empire
and tried to persecute them. Since most of the historical documents that the
researchers refer to, are Syriac sources, it is not clear that the suppression methods
mentioned in these documents reflect the current martyrologis developed from the
Roman “saint biography writing” tradition or the martyrologies of Shapur II era are
authentic stories of killing Christians in that era. The Syriac sources that report the
religious persecution in Shapur II era exaggerate. Their aim is not reporting the
historical facts, so one cannot be sure of their content. Probably the persecution in
the era had because of economic and political reasons, and had nothing to do with
being Christian. Syriac Christians were mostly in west parts of the empire and their
lands were important as the lands were fertile and close to the common borders
with Roman Empire. The lands of Syriac people were among the greatest
producers of agricultural productions in Sassanid Empire and the loyalty of the
residents of the regions to Sassanid kings was so important. The study tried to
explore the reasons of religious persecution of Christians by Shapur II and criticize
the narratives of Syriac Christians of the era on the persecutions.
ملخص الجهاز:
ريشه ها و دلايل آزار و اذيت مسيحيان سرياني در عصر شاپور دوم 1 محمد حيدرزاده چکيده بسياري از پژوهشگران تاريخ ساساني بر ايـن عقيده انـد کـه پـس از پـذيرش ديـن مسـيحيت به عنوان آيين رسمي امپراتوري روم در دوره ي کنستانتين يکم ، شاپور دوم نيز با کمـک آذربـاد مهراسپندان دين زردشـتي را در شاهنشـاهي ساسـاني رسـمي کـرد و بـه سـرکوب مسـيحيان شاهنشاهياش پرداخت و در تعقيب و آزار و اذيت آن ها تلاش کرد.
پژوهشگران تاريخ ساساني در برخورد با ايـن متون پرسش هاي مهمي را پيش روي خود ميبينند؛ ازجملـه اينکـه آيـا آنچـه از ظلـم شـاهان ساساني درحق مسيحيان در اين متون آمده است واقعيت دارد؟ آيا تعصبات دينـي شـاپور دوم باعث پيگرد و آزار مسيحيان شد؟ و درنهايت اينکه آيا مناسبات خارجي با همسايه ي رومي بـر رويکرد شاهنشاه ساساني درباره ي مسيحيان تأثير داشت ؟ باتوجه به سياست هاي ملايم شاپور در قبال مسيحيان طي ٣٠ سال نخست پادشاهياش ، بـه نظر ميرسد که انگيزه ي چنين فشارهايي بر مسيحيان را بايـد در وضـعيت سياسـي حـاکم بـر مرزهاي غربي دولت ساساني در نيمه ي سده ي چهارم جست وجو کرد.
٢. آزار مسيحيان به دلايل نظامي و امنيتي در بسياري از متون سرياني مرتبط با دوره ي شـاپور دوم شـواهدي وجـود دارد کـه نشـان ميدهد علت تغيير ديدگاه شاپور و ديگـر بزرگـان ساسـاني دربـاره ي مسـيحيان ، جنـگ ميـان شاهنشاهي ساساني و امپراتوري روم در اين زمان بوده است .