خلاصة:
متن حاضر، مقایسهای تحلیلی توصیفی در ساختار و محتوای دو قصیده مشهور عربی است که با عنایت به رویکردهای نقد موازنهای انجام گرفتهاست و هدف آن، علاوه بر بررسی شکل ظاهری و ساختاری، بازخوانی روحیات، بنمایهها، و پی بردن به شگردها و تمهیداتی است که موجب شدهاست هر دو قصیده، مقبول نظر نازکاندیشان عرصه سخن و شعر قرار گیرد. «کعببن زهیر» و «متنبی» از سخنورانی هستند که شاعران بسیاری از آنها پیروی کردهاند. اهمیت موضوع اخیر و نیز یافتن رگههای ادبی و فکری هر دو شاعر در واقعیتهای اجتماعی بازتابیافته در شعرشان و گرهخوردگی آن با تجربه زندگی اعراب موجب پژوهش حاضر شد. برآیند پژوهش نشان میدهد، هرچند هر دو شاعر در بخش تغزل همگرایی فکری، فرهنگی و سبکی دارند، ولی قدرت ذهنی و کلامی آنها در پرداخت مضمون و انتقال تم با هم متفاوت است، تا آنجا که جمال فنی، احساسات رقیق، ظرافت هنری، پویایی کلام و قوت در بوطیقای سخن، هویت منحصربهفردی به هر یک از این قصاید بخشیدهاست.
ملخص الجهاز:
زهرا صابرینيا ١ـ استاديار زبان و ادبيات عربی دانشگاه کوثر، بجنورد، ايران ٢ـ دانشجوی دکتری زبان و ادبيات فارسی دانشگاه پيام نور، تهران جنوب ، ايران (تاريخ دريافت : ١٣٩٥/١٢/٢٥؛ تاريخ پذيرش : ١٣٩٦/١١/١٢) چکيده متن حاضر، مقايسه ای تحليلیـ توصيفی در ساختار و محتوای دو قصيدۀ مشهور عربی است که با عنايت به رويکردهای نقد موازنه ای انجام گرفته است و هدف آن ، علاوه بر بررسی شکل ظـاهری و ساختاری، بازخوانی روحيات ، بن مايه ها، و پی بـردن بـه شـگردها و تمهيـداتی اسـت کـه موجـب شده است هر دو قصيده ، مقبول نظر ناز́aانديشان عرصۀ سخن و شعر قرار گيرد.
٣. پرسش های پژوهش آنچه که مقالۀ حاضر در پی پاسخگويی به آن هاست ، اين پرسش است که : در ساختار قصايد کهن عربی، ژانر مدح چه جايگاهی دارد؟ پيکرۀ ايـن قصـايد علـیرغـم نداشـتن وحدت موضوع ، چگونه به صورت يک متن نمود میيابند؟ در تحليل محتـوای قصـايد از نگاه نقد، کدام ويژگیهای پنهان را میتوان در آن ها يافت ؟ ٤.
پيشينۀ پژوهش تحقيقات ارزشمندی دربارۀ کعب بن زهير، متنبی و اشعار آن هـا بـه صـورت جداگانـه انجام گرفته است ، ولی تا آنجا که نويسندگان پژوهش حاضر بررسی کرده اند، تحقيقی بـه صورت مقايسه و تحليل تطبيقی در هيچ يک از قصايد اين دو شاعر صورت نگرفته اسـت و جستار حاضر نخستين گام در اين باب است .
بـرای تبيـين بيشتر موضوع ، ما ساختار و محتوای اين دو قصيدۀ مدحی را تحليل کرده ايم که يکـی در آغازين سال های حکومت اسلامی و ديگری چند قرن بعد سروده شده است .