خلاصة:
هدف از این پژوهش، مطالعۀ سیاستاندیشی و سیاستورزی در اندیشۀ ابنسینا بوده و تحقیق با استفاده از روش هرمنوتیک دیلتای انجام شده است. در پژوهش پیشِروی، درصدد بررسی رویکرد بوعلی به سیاست و نقش سیاسی فرد در ساحت زیست جمعی بودهایم. پیدایش و پرورش سیاست در اندیشۀ این فیلسوف با مباحثی مانند تفاوت و تفاضل در آفرینش تا کسب معرفت پیامبرانه و رخنمودن سنت در الهیات و قدبرافراشتن عدالت در شهر آرمانیاش مرتبط است. روزگار شیخالرئیس در ایران پساز اسلام، بامداد برآمدن سیاستورزی ایرانی، و شاهد تأسیس سلسلههای ایرانی و دوری ایرانیان از خلافت است. چنین رخدادی، ناگزیری از اندیشیدن به سیاست را با خود همراه دارد. تلاش برای بازاندیشی و بازخوانی نسبت میان سیاستورزی و وحی که بیشاز سه سده از عرضهشدنش بر اندیشۀ ایرانی میگذشت، از یک سو و کوشش برای برقرارکردن آشتی میان نقل و عقل یونانی بهمثابۀ میراثی دانشی، از سوی دیگر، ایرانیان آن روزگار را به واکاوی و بازسازی داشتههای کهن کشاند. در این نوشتار، سهم شیخالرئیس در این خیزش را رصد خواهیم کرد. این فیلسوف، پیوندی سترگ میان معرفت، وحی و سیاست برقرار کرده و نقش سیاسی مردمان را در ارتباط با جهان آسمانی و تکلیفی زمین و نیز فضیلتی درونی و اخلاقی پی ریخته است که در شهری پیامبرساخته (در دوران پساز حیات پیامبر) بهمثابۀ سازهای وحیمدار استمرار مییابد. در فلسفۀ سیاسی ابنسینا، انسان ازطریق زندگیکردن در شهر میتواند به کمال دست یابد و بیگمان، این رخداد دراِزای طرحریزی شهر بهمثابۀ ظرف سیاست، و تعیین ویژگیهای زمامدار نیک و شرایط مشارکت مردم تحقق مییابد. سیاست، شهر و انسان سیاسی، موضوع اصلی مطالعۀ ما در این مقاله هستند و این مهم ازطریق واکاوی ریختیابی شهر، سیاستورزی شهریاران و نقش سیاسی شهروندان صورت گرفته است.
The purpose of this article is to study how political man emerged in Avicenna 's political thought. The question is how Avicenna approaches politics and the role of man in the public life. The ideal city of Avicenna is built after defining concepts such as tradition, justice, law and public agreement. All these concepts are in connection with the supreme world. Ideal city from the Viewpoint of Sheikh Al-Ra'is Ibn Sina is the place of manifestation of supreme knowledge. We face a city in which the political man has a dynamic and constructive role. Ibn Sina lived during the crisis of the caliphate. The political crisis made him think about politics. Iranians had revolted far away from the caliphate at this time. They were looking for a political alternative. This event should be considered as a theoretical and practical effort.The paper studies the contribution of Bu Ali in this ancient political event. The politics, the city, and the political man, like many other concepts of Sinaitic philosophy, are comprehensible and recognizable in association with Revelation of the Prophet. This article studies formation of the city, emergence of its structures, act of rulers and role and political presence of citizens from the Viewpoint of Avicenna.
ملخص الجهاز:
این فیلسوف، پیوندی سترگ میان معرفت، وحی و سیاست برقرار کرده و نقش سیاسی مردمان را در ارتباط با جهان آسمانی و تکلیفی زمین و نیز فضیلتی درونی و اخلاقی پی ریخته است که در شهری پیامبرساخته (در دوران پساز حیات پیامبر) بهمثابۀ سازهای وحیمدار استمرار مییابد.
در فلسفۀ سیاسی بوعلی، مدنیت آدمی در یک پیوند دوسویۀ مادّی و معنوی، شامل همکاری با دیگران و دستیابی به معارف الهی گسترش مییابد و درواقع، پرورش آن، منوط به ارتقای سطح همکاری مدنی براساس رویکرد معرفتی است؛ یعنی صدور معرفت از عالم بالا و انتقال آن در دل سلسلۀ عقول که با دستیابی پیامبر به عقل فعال در دسترس انسان قرار میگیرد و ازطریق حضور نبی و استمرار آموزههایش به جامعۀ بشری راه مییابد؛ از این روی، مدنیت در فلسفۀ سیاسی بوعلی را باید ازنوع معرفتبنیان دانست که دراِزای اتصال تبی با عالم علوی و عقل فعال، و دریافت معارف ازطریق آن، معنایی درست و مؤثر مییابد.
چنانکه گفتیم، شیخالرئیس توضیح درخصوص نقشآفرینی انسان در ساحت سیاست را در دهلیز قانون و در ارتباطی مماس با معرفت پیامبرانه و قانون برخاسته از وحی در دل شهر، زیست جمعی و سامان سیاسی بهدست میدهد و در این خوانش، قانون بهمثابۀ لایۀ پویا و متحول مجال سیاستورزی میتواند متولیهای گوناگونی به خود ببیند؛ هرچند بوعلی دربارۀ متولی قانونگذاری در منطق المشرقیین گفته است هر فردی شایستگی قانونگذاری در حوزهای خاص را دارد و متولی قانونگذاری در منزل نباید متولی قانونگذاری در امور مدینه یا سیاست مدن باشد.