خلاصة:
یکی از مهمترین بحرانهای زیستمحیطی در مناطق خشک و نیمهخشک، پدیدة مخرّب بیابانزایی و فرسایش بادی است که وقوع طوفانهای گرد و غبار و حرکت ریزگردها از پیامدهای آن بهشمار میروند. طی سالهای اخیر، طوفانهای گرد و غبار در خاورمیانه و بهویژه از منشأ صحراهای عربستان و عراق، اثرات زیانبار زیادی را برای کشورمان بههمراه داشته که دامنة آن تا شهرهای عمده کشیده شده است. وسعت خسارتهای این پدیده تنها محدود به تهدید زمینهای کشاورزی و صنعتی نبوده، بلکه با مختلنمودن زندگی عادی شهروندان، آشکارا به تهدیدی جدّی زیستمحیطی با پیامدهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی تبدیل شده و واکنش افکار عمومی را بهدنبال داشته است. هدف از نوشتار پیش رو بررسی تأثیر عوامل زیستمحیطی و بهویژه ریزگردها بهعنوان پدیدهای ژئوپلیتیکی، بر امنیت ملّی و تنش بین کشورها است؛ بنابراین تلاش شده تا با توجّه به منشأ ریزگردها که بهطور عمده از کشور همسایه، یعنی عراق هستند و آثار و پیامدهای زیانبار آنها در طول سالهای اخیر برای بیشتر مناطق نیمة غربی ایران، نشان داده شود که این مهم میتواند در آینده به تهدیدی جدّی برای امنیت ملّی تبدیل شده و درنهایت به تیره شدن روابط دو کشور ایران و عراق بیانجامد. پژوهش حاضر، در بررسی پتانسیلهای بروز منازعه بین ایران و عراق بر مبنای مسئلة آلودگیهای زیستمحیطی و بهویژه ریزگردها، بر رهیافت زیستمحیطی هامر- دیکسون در تبیین منازعه متمرکز است.
Environment is one of the main pillars of sustainable development. In this regard, efforts are being made to adjust the development process in such a way that the natural system does not lose its dynamism and balance while maximizing economic activities. The facts around us show that the planet is undergoing an environmental crisis. Depletion of forests, air and water pollution, global warming and climate change, rising seas, accumulation of urban and industrial waste and depletion of resources, destruction of pastures, reduction of biodiversity, destruction of the ozone layer, are all examples of environmental crises. One of the most important environmental crises in arid and semi-arid areas is the devastating phenomenon of desertification and wind erosion, which the occurrence of dust storms and the motion of the fine dusts are the consequences of it. In recent years, dust storms in the Middle East, especially from the origins of Saudi Arabia deserts and Iraq, have had a lot of harmful effects on Iran, whose scope has grown to major cities. The extent of the damage of this phenomenon was not limited to the threat of agricultural and industrial land, but rather to the disruption of citizens' normal lives. It has clearly become a serious environmental threat with economic, political and security implications, and has led to the reaction of public opinion. The purpose of this study is to investigate the effects of environmental factors and especially the fine dusts as a geopolitical phenomenon on national security and tension between countries. Therefore, it has been attempted to show that, given the origin of the fine dusts, which are mostly from Iraq, and their harmful effects and consequences for most of the regions of the southwestern part of Iran in recent years. This issue can in the future be a serious threat to national security, and will ultimately led to the hostility of relationship between Iran and Iraq. The present study focuses on the Hammer Dixon environmental approach to explain the potential causes of conflict between Iran and Iraq based on the issue of environmental pollution.
ملخص الجهاز:
نقش عناصر زيست محيطي در ايجاد تنش هاي آتي بين ايران و عراق 1 زينب شريفي مسعود اخوان کاظمي ٢* 3 سيد شمس الدين صادقي 4 بهرام منتظري چکيده يکي از مهم ترين بحرانهاي زيست محيطي در مناطق خشک و نيمه خشک ، پديدة مخرب بيابانزايي و فرسايش بادي اســت که وقوع طوفانهاي گرد و غبار و حرکت ريزگردها از پيامدهاي آن به شــمار مي روند.
هدف از نوشتار پيش رو بررسي تأثير عوامل زيست محيطي و به ويژه ريزگردها به عنوان پديدهاي ژئوپليتيکي، بر امنيت ملي و تنش بين کشورها است ؛ بنابراين تلاش شده تا با توجه به منشأ ريزگردها که به طور عمده از کشور همسايه ، يعني عراق هستند و آثار و پيامدهاي زيانبار آنها در طول سالهاي اخير براي بيشتر مناطق نيمۀ غربي ايران، نشان داده شود که اين مهم ميتواند در آينده به تهديدي جدي براي امنيت ملي تبديل شده و درنهايت به تيرهشـدن روابط دو کشور ايران و عراق بيانجامد.
با توجه به اين مطالب ، اين چارچوب نظري، ابعادي از درگيري را توضــيح ميدهد که تنها نظامي يا اقتصادي نيستند؛ بلکه جنبه اي از منازعه (متغيرهاي زيست محيطي) را مورد توجه قرار ميدهد که شايد براي همگان وا ضح و شفاف نبا شد، اما با اين وجود مهم و قابل تأمل ا ست و اگر از آنها غفلت شود، سبب تبديل شدن به تهديدي عليه امنيت ملي کشورها و درنهايت منجر به تيرهشدن روابط بين کشورها (در اينجا عراق و ايران) ميشوند؛ بنابراين با توجه به مو ضوع نو شتار پيش رو که تحليل تأثيرات مسئلۀ زيســت محيطي و ريزگردها بر روابط ايران و عراق اســت ، انتخاب اين چارچوب نظري مناســب به نظر ميرسد.