خلاصة:
با تأسیس حکومت اسلامی جلوههای تازهای از فرهنگ و تمدن مبتنی بر دیوانسالاری حکومتی به ظهور رسید. آموزش آیین شهروندی بهویژه امنیت اجتماعی، اقتصادی، روانی و بهداشتی بسیار مورد اقبال دولتهای مسلمان قرار گرفت. دیری نپایید که برای سروسامان دادن به این امور سازمانهای ویژهای پدید آمد. حَسبه و شُرطه متولی اصلی نظارت بر حقوق شهروندان مسلمان بودند و دیوان مظالم نیز تا حدی در این امر همکاری مینمود؛ اما شواهد زیادی در دست است که دولتهای مسلمان پیوسته با احتکار، کمفروشی، تقلب درفروش و گرانفروشی از طرف تجار و کسبه مواجه بودهاند، بهویژه زمانی که قحطی یا جنگی رخ میداد. مسأله اصلی ما در این مقاله بررسی آموزشهای مرتبط با امنیت اجتماعی، اقتصادی، روانی و بهداشت حرفهای، در عصر طلایی فرهنگ و تمدن اسلامی و تأثیر آن بر توسعه و دوام دولتهای مسلمان است که به روش کتابخانهای به انجام رسیده است. یافتههای پژوهش حاضر، بیان میدارد که دولتهای اسلامی به حقوق شهروندی بهعنوان بخشی از نظام دیوانسالارانه خود اهمیتیخاص میدادند. نتیجه اینکه هر یک از این دولتها تلاش میکردند درمواجهه با دیگر مدعیان خلافت تشکیلات آموزشی و بازرسی نظارتی مرتبط با حقوق شهروندی را ساماندهیکرده به خدمت گیرند؛ زیرا مراعات حقوق شهروندی و رضایتمندی مردم را از لوازم برقراری امنیتاجتماعی، اقتصادی و دوام قدرت و استمرار حکومتشان میدانستهاند.
AbstractBy establishing Islamic government, new manifestations of bureaucratic culture and civilization started to come up. Education of citizenship, especially social security, economic security, mental health, professional health was very favored by Muslim governments. It didn't take long for special organizations to organize these matters. Hesbeh and Shreta were the main guardians of the rights of Muslim citizens, and Diwan Muzalem also cooperated in this matter to some extent; But there is a lot of evidence that Muslim governments have been faced with hoarding, under-selling, fraudulent sales and over-selling by merchants and businesses; especially when there was a famine or a war. The main issue in this article is to examine education related to social, economic, mental security and professional health. It is in the golden age of Islamic culture and civilization and its influence on the development and durability of Muslim states, which has been done in the library method. The findings of the present research show that Islamic governments gave special importance to citizenship rights as a part of their bureaucratic system. The result is that each of these governments tried to organize educational institutions and supervisory inspections related to citizenship rights in the face of other caliphate claimants; because they considered the observance of citizen's rights and the satisfaction of the people to be necessary to establish social and economic security and the durability of their power and government.Keywords: Golden age, Hesbeh, Inspection, Citizenship rights, Teacher education
ملخص الجهاز:
مسأله اصلي مورد توجه در مقاله اين است که نقش تشکيلات گوناگون مرتبط با آموزش ، بازرسي و نظارت ، بر نظم وامنيت اجتماعي، بهداشت حرفه اي، نظم و سلامت شهروندان مسلمان ، تا چه ميزان بوده و آيا در پايداري و بقاي دولتهاي صدر اسلام تاثير داشته است ؟ آموزش ، بازرسي و نظارت بر بازار از چه زماني درميان مسلمانان ، آغاز گرديد؟ آيا مطالبه حقوق شهروندي نوعي آموزش مبتني برعبرت آموزي، محسوب ميشده است ؟ هدف نهايي از نگارش اين مقاله ، تبيين اين حقيقت تاريخي است که توجه دولتهاي مسلمان در طول تاريخ اسلام بويژه در عصر طلايي فرهنگ و تمدن اسلامي به آموزش مستقيم احکام و قوانين ، اجتماعي، اقتصادي و امنيتي از طريق آثار مکتوب و نظارت مستمر بر آن و درهمه حوزه ها، عامل بسيار مهمي در ايجاد امنيت و رضايتمندي مردم بوده و موجبات بقا وپايداري اين دولتها را فراهم آورده است .
( زيدان ،١٣٦٩ :١٩٣) از نظرعلمي و با توجه به نقش محتسب در جامعه بويژه در بازرسي و نظارت بربازار، امنيت و سلامت حرفه اي ميتوان گفت که عملکرد نهاد حسبه در نظارت و مجازات متخلفين به نوعي آموزش مبتي بر عبرت آموزي بحساب ميآمده است ، با اين توضيح که اينگونه آموزش ها غير ٨ فصلنامه علمي تخصصي پژوهش در آموزش مطالعات اجتماعي دورة پنجم ، شماره ١، بهار ١٤٠٢ مستقيم و آموزش بعد از ارتکاب جرم بوده است .