خلاصة:
در نوشتارحاضر پس از بیان این معنا که شهروندان غیر مسلمان از حقوق بیشماری، همسان حقوق مسلمانان در جامعة اسلامی بر خوردارند، به بررسی یکی از آن حقوق یعنی دریافت خونبها پرداخته می شود. ظهور انقلاب اسلامی و فراهم شدن بستر مناسبی جهت اجرای احکام اجتماعی اسلام، علمای دین را برآن داشت تا مو ضوعات مختلف را از دیدگاهی عمیقتر و در سطح کلان مورد توجه قرار دهند .یک نمونة آن، میزان خونبهای غیر مسلمانان است. در همین راستا تصمیم مجمع تشخیص مصلحت نظام مبنی بر یکسان سازی دیة اقلیتها شکل گرفت. نگارنده میکوشد مبانی فقهی مساله را بررسی کند. آیات قرآنی و مبانی فقهی در این مورد روشن است. اماروایات وارده به دلیل ناهماهنگی میان آنان، آن دستهای برگزیده میشود که با آیات قرآنی همسویی محتوایی دارد.بر اساس مستندات ارائه شده تصمیم مجمع تشخیص مصلحت نظام، نه تنها با مصالح جامعة امروزی سازگارتر به نظر میرسد بلکه مبانی محکم فقهی نیز آن را پشتیبانی و تأیید میکند.
ملخص الجهاز:
"بهواسطه ایراداتی که در مجامع بینالمللی و در محافل داخلی نسبت به این مسأله وجود داشت که چگونه خونبهای غیرمسلمان مبلغی کمتر از یک دهم مسلمان است که نه با روح شریعت و اهداف عالیه اسلام سازگاری دارد و نه با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و نه با اصول حقوقی مورد قبول عالم، فقهای آگاه به زمان را واداشت تا به بازبینی مجدد مسأله بپردازند و در نهایت مجمع تشخیص مصلحت همسانی دیة مسلمان با غیر مسلمان را اعلام کرد.
اما روایتی از پیامبر که به طور یک قاعدة عمومی بیان کرده «در قتل نفس دیه صد شتر است» و اطلاق و عمومیت روایت طلب میکند که این قانون را برای همة افراد بدون در نظر گرفتن مذهب و دین آنان، جاری بدانیم، از نظر سید مرتضی چون خبر واحد است و از اعتبار کافی برخوردار نیست.
با توضیحاتی که بیان شد، وضعیت فروعات مسأله دیه اقلیتها که در کتابهای فقهی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است نیز به خودی خود روشن میشود؛ مانند ارتداد اهل ذمه و یا این پرسش که اگر اهل ذمه از ذمه خارج شوند و به شرایط اهل ذمه عمل نکنند، آیا دیهای به اولیای دم پرداخت میشود یا نه؟ بر اساس بیاناتی که گذشت مادامی که شخص تحت حمایت دولت اسلامی جرمی مرتکب نشود، وظیفة حراست از جان وی به عهدة حاکم اسلامی است و حرمت خون او به مانند حرمت خون مسلمان است؛ کما اینکه در روایتی از امیر المؤمنین(ع) نقل شده که ایشان فرمودهاند: «آنان جزیه دادهاند تا خونشان مانند خون ما باشد و (حرمت) اموال آنان مانند اموال ما باشد» [عوض احمد 1372: 183]."