خلاصة:
هدف این مقاله،بررسی و تحلیل قافیه در اشعار نیمایی شفیعی کدکنی است.از این رو،اشعار نیمایی،200 صفحه از ابتدای کتاب«هزارهء دوم آهوی کوهی»،که شامل دفترهای«مرثیههای سرو کاشمر»و«خطی ز دلتنگی»و بخشی از دفتر«غزل برای گل آفتابگردان»است،در محورهای گوناگون قافیهآرایی بررسی میشود.
شفیعی به ویژگیهای اعجازگونهء قافیه آگاه است و از انواع امکانات قافیهآرایی برای ایجاد موسیقی،پیوند بین پارههای کلام،القای معانی و مقاصد دیگر در جهت رستاخیز واژهها بهره برده است.قافیه در شعر شفیعی از دیدگاههای گوناگونی قابل بررسی است.جلوههایی از قافیه که در مقاله،مورد بحث قرار گرفته عبارت است از انواع قافیهآرایی(مانند قافیهآرایی مسمطگونه،ترجیعگونه،غزلگونه و تلفیقی)،قافیهء درونی،مضاعف،ذو قافیتین و...بخش عمدهء زیباشناسی قافیه در شعر شفیعی بر قافیههایی مبتنی است که شاعر در آرایش آنها ابتکاری از خود نشان داده و قافیههایی ساخته که متضمن لطافت و ابداع است؛مانند قافیههای التزامی،متوازی،متوازن،متجانس و تلقینی.نتیجهء بحث گویای این است که از بین انواع قافیههای هنری،توجه شاعر بیشتر به قافیههای متوازن معطوف است.
ملخص الجهاز:
"شعر،شکل«ترجیعبند»ی را دارد که از سه بند پدید آمده و سطرهای قبل از سطر برگردان همانند«مثنوی»دو به دو همقافیه است و در پایان سطر،پیش از برگردان یک واژه به صورت«مستزاد»اضافه شده است: آیینهء دیدار و بیدار جهان بودن آن سوی سوی خود نهان بودن اکنون از دیروز و از فردا گسستنها از خواستها برخاستن،در خود نشستنها اینجا نیلوفری در زیر باران آسمان را میبرد در خویش رفتن به اقلیم زلالیها ز ظلمت باز آمدن از هر چه و خود را جهان دیدن آن سویتر از آشکاریها نهان دیدن اکنون نیلوفری در زیر باران آسمان را میبرد در خویش خاموشیاش حرف و سخن گشته بود و شدش«خواهم شدن»گشته بنگر، نیلوفری در زیر باران آسمان را میبرد در خویش 1-1-6-قافیهآرایی ابتکاری:قافیههای ابتکاری سرشک تقریبا به طرحهای تازهای در قافیهآرایی شباهت دارد که شعرایی همچون«جفری چاسر»2،«ادموند اسپنسر»3و«شکسپیر»4در قافیهء شعر انگلیسی ایجاد کردند و به قافیههای«چاسری»،«اسپنسری»و«شکسپیری»مشهور شد و مورد توجه شاعران بعد از آنها قرار گرفت؛مثلا چاسر در قطعههای هفت مصراعی، مصراعهای اول و سوم،دوم و چهارم و پنجم،ششم و هفتم را به شکل زیر همقافیه میکرد که طرح آن از راست به چپ به صورت (c c b b a b a) 5نشان داده میشود(ر."