ملخص الجهاز:
"دومین مشخصه سیمای این عصر:این است که چون دائرهء احتیاجات مسلمانان در آن زمان گسترش یافت،مردم برای نظرخواهی و کسب تکلیف به خانهء فقها روی آوردند و فقها و محدثین چون احادیثی که پاسخگوی نیازهای تازه مسلمین باشد در دست نداشتند و از قرآن نیز پاسخی برای آنها نمیافتند،و رژیم حاکم نیز اجازهء مراجعه به ائمه اهل بیت(ع)که هم کفهء کتاب الله در حدیث مشهور ثقلین بودند نمیداد...
علی رغم آنچه گذشت در آن زمان اجتهاد به معنای متعارف امروزی وجود نداشت بلکه مردم از امام(ع) درخواست میکردند که برای آنان مرجعی تعیین نماید تا مسائل شرعی خود را بدو عرضه دارند،امام نیز بعضی از احصاب خود را که مورد اطمینان ایشان بوده و از محضر وی استماع حدیث کرده و حافظ آن بودند.
این اقدام یعنی جمعآوری و تنظیم حدیث از امتیازات این دوره محسوب میشود زیرا فقها نیاز فراوان به مراجعه روایات و احادیث پیدا میکردند و احادیث بصورت پراکنده و نامنظمی(از جهت ترتیب ابواب)در لابلای کتب و رسالات وجود داشت که طبعا احاطه به تمام احادیثی که در مسألهای وارد شده بود برای هر کس کار ساده و آسانی نبود.
و هر کس مکتوبات علی بن بابویه قمی والد شیخ صدوق را ملاحظه نماید،(وی رسالهای دارد به فرزندش که فتاوای خود را در آن نوشته است)و همچنین نوشتههای شیخ صدوق مانند«المقنع»و«هدایة»و آثار ابو جعفر محمد بن قولویه و دیگران را ببیند مطمئن خواهد شد که در این دوره یک روش و شیوه کلی در بحث فقهی وجود داشته که علی رغم توسعه مدرسه فقاهت از حدود احادیث و روایات صحیح تجاوز نمیکرده است."