ملخص الجهاز:
"10) هرچند در هند باستان لفظی برای دین وجود نداشته است،این امر بدینمعنی نیست که این زمان خالی از خودآگاهی و بینش مذهبی بوده است؛بلکه در این دوره افکار مذهبی و دینی همراه با تجزیه و تحلیلهای بسیار عمیق،حتی روشنفکرانهتر از ملل دیگر وجود داشته است و مطمئنا از نظر اصطلاحات تکنیکی و کاربرد آنها جهت بیان مفاهیم و اصول دینی خود کمبودی نداشتهاند.
لفظ«دین»در فرهنگ ایران باستان مبدأ مهم تشکیل لفظ«دین»در فارسی، اصطلاح daena است که در دین زرتشت و اوستا آمده است و سپس در نواحی خاورمیانه به صورت لفظ den یا din به کار رفته است و بعد از آن،حتی به خانواده زبانهای سامی هم وارد شده.
و اصطلاحات دیگری نیز برای تقدس و پارسایی piety به کار رفته است و اصولا مفهوم دین در دو آیین یهود و مسیحیت از لاتین و زبان فارسی باستان وارد شده است.
تا بدین جا دیدیم که در پس واژه«دین» (Din) از نظر مفاهیم،هرج و مرج بسیاری وجود داشته و همچنین سیر تاریخی این لفظ را در فرهنگ اقوام و ملل مختلف بر رسیدیم و بیان کردیم که اصولا هریک از ملل ناحیه خاورمیانه با سیستم مذهبی مستقل خود،لفظ دین را با مفاهیم و کاربردهای محلی آن جهت بیان احساس دینی خود به کار بردهاند.
خود بوداییهای ابتدایی و اولیه هم فکر نمیکردند بنیانگذار آیین به خصوصی باشند؛ بلکه یک سری عقاید فلسفی جهت روشنگری راه و روش انسانها در زندگی را بیان میکردند که سرانجام باعث پیدایش یک سری تحرکات معنوی و فلسفی و اخلاقی و روانشناسی در هند بوده است و بعدها محققان غربی آن را به نام ادیان هندو و بودایی نامیدهاند."