خلاصة:
از موضوعات مهم و کاربردی حقوق خانواده، مسئلة «حق حبس» زوجه برای استیفای مهر است که به موجب آن، زوجه حق دارد از عمل به وظایف زناشویی خودداری نماید و از این طریق زوج را در مورد پرداخت مهر تحت فشار بگذارد. این موضوع ابعاد قابل بررسی بسیاری دارد؛ با وجود این، قانون مدنی به این موضوع مهم آنطور که باید توجه ننموده و تنها در دو مادّة 1085 و 1086 متعرض آن شده است. در مورد شرایط حق حبس، قلمرو حق حبس و مسقطات آن پرسشهای مهمی وجود دارد که به دلیل اهمیت موضوع، در این نوشتار از منظر فقهی و حقوقی مورد مطالعه قرار میگیرد.
ملخص الجهاز:
"بنابراین، اینکه صاحب جواهر با استناد به ادلة نفی ضرر یا نفی حرج قائل به حق امتناع برای زوجه شده است و در عین حال، این حکم را مخصوص قبل از آمیزش دانسته است، صحیح به نظر نمیرسد.
با وجود این، در باب نکاح، برای زوجه و تنها برای او حق حبس پیشبینی نموده و در مادة 1085 همین قانون چنین بیان شده است: «زن میتواند تا مهر به او تسلیم نشده، از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند ...
همانطور که پیش از این اشاره شد، مشهور فقها، حق حبس را از باب ماهیت معاوضی مهر ثابت دانستهاند؛ آنان تصریح میکنند: نکاح در صورت تعیین مهر در آن، از عقود معاوضی خواهد بود، مانند بیع که در مورد آن گفته میشود: خریدار و فروشنده حق دارند از تسلیم امتناع کنند تا عوض را قبض نمایند (خوانساری، همان: 424؛ نجفی، همان: 424).
قانون مدنی در این مسئله از نظر مشهور فقهی تبعیت نموده و در مادة 1086 بیان داشته است: اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خود به ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود، دیگر نمیتواند از حکم مادة قبل استفاده کند، معذلک حقی که برای مطالبة مهر دارد ساقط نخواهد شد.
با توجه به آنچه بیان شد، موضع قانون مدنی در این خصوص قابل انتقاد است، زیرا در مادة 1086 بیان داشته است: اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خود به ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگر نمیتواند از حکم مادة قبل استفاده کند، معذلک حقی که برای مطالبة مهر دارد ساقط نخواهد شد."