خلاصة:
ترادف در واژگاه قرآن از دیرباز یکی از موضوعات اختلافی در میان دانشمندان علوم قرآن بوده است.اختلافات آنان به نظر برخی لفظی و ناشی از بیتوجهی آنان به مقاصد یکدیگر بوده و ریشهء اختلافات آنان نداشتن تلقی و تعریف واحدی از ترادف دانسته شده است.در این مقاله تلاش میشود،ضمن تعریف توصیفی ترادف،دیدگاههای آن دانشمندان بررسی و نقد شود و از رهگذر آن پیشینه، شروط،انواع،ادله،اسباب و فواید ترادف تبیین گردد.
ملخص الجهاز:
"برخی بر این باورند که«الله»اسم است و«رحمن»صفت(منجد،16)؛حال آن که اگر به وجه تسمیهء آن دو تکیه میشود،باید هر دو را صفت دانست؛چون برای«الله» نیز وجه تسمیه یاد کردهاند و اگر به معنای استعمالی آن دو استناد میشود،ملاحظه می شود،در قرآن لزوما معنای رحمانیت در هنگام استعمال«رحمن»ملحوظ نیست؛چنانکه در آیهء «یا أبت إنی أخاف أن یمسک عذاب من الرحمن» (مریم،54)عذاب به رحمن نسبت داده شده است؛حال آنکه عذاب با رحمانیت سازگاری ندارد.
این تلقی در میان معتقدان به وجود ترادف از گذشته تاکنون وجود داشته است؛اما از حدود قرن سوم در میان برخی از علمای لغت به پیشوایی ابن الأعرابی(ت 132 ق)تلقی دیگری سر برآورد،مبنی بر اینکه هر واژهای برای یک معنای معینی متفاوت از معنای واژهء دیگر وضع شده است و لذا هیچ دو واژهای را نمیتوان یافت که هممعنا و به تعبیر دیگر مترادف باشند.
2-ادلهء معتقدان به ترادف معتقدان به ترادف برای تأیید نظر خود مبنی بر وجود ترادف در زبان عربی و قران به شواهد فراوانی از مترادفات استشهاد جستهاند که در کلام عرب و قرآن مشاهده کردهاند و دانشمندان اسلامی به تکیه به آنها به بیان معنای اشعار عرب و آیات قرآن پرداختهاند(منجد، 83 و 16 و 31 و عبد العال،31) آنان ادلهء منکران را نیز اینچنین پاسخ دادهاند که: *اولا،وجود ترادف در زبان موجب مشقت نیست که تکلم را هم تسهیل میکند."