ملخص الجهاز:
"چنانکه از این فقره که در دست داریم که در ایام انوشیروان خمسه در آخر آبانماه بوده(و بعدها تا امروز نیز نزد پارسیان در همان ماه مانده و دیگر کبیسه نشده)معلوم میشود کرد که کبیسه آخری یعنی کبیسه هشتم در حدود سنه 474 میلادی بعمل آمده(و یا در آن سال موقع کبیسه بوده)و بنابراین از سنه 474 تا 594 میلادی خمسه مسترقه در آخر آبانماه2 میافتاده که سلطنت انوشیروان هم در همین مدت بوده است(سنه 531-578 میلادی) این ترتیب تقویم آوستا عینا همان ترتیب تقویم ارمنی و خوارزمی و سغدی قدیم است با این فرق که آنها کبیسه نداشتند و سال متعارفی را استعمال میکردند و لهذا خمسه مسترقمرا همیشه در آخر سال یعنی در آخر اسفند ارمذ میآوردند و بدین جهت اول سال ایشان همیشه پنج روز بعد از سال متعارفی ایران شروع میشد ولی بعد از انقضاء خمسه ایرانی باز باهم مطابق میرفتند.
لکن مظنون است که داریوش- بزرگ در قسمت اخیر سلطنتش در جزو اصلاحات عظیمه که کرده تقویم آوستا را نیز شاید به پیشنهاد دستوران مذهبی خود قبول کرده و در مملکت رسمی ساخته است،و شاید در همان موقع تبدیل تقویم بوده که اول فروردینماه با اول حمل مصادف بوده است و آنرا مبداء قرار دادند،چنانکه قریب شانزده قرن بعد از آن در زمان ملکشاه سلجوقی که باز خواستند تقویم را اصلاح کنند باز اول حمل با 18 فروردین مصادف شده بود لهذا نوزدهم فروردین متعارفی را ثانیا اول فروردین گرفته و مبداء تقویم و سال را از اول بهار گرفتند."