خلاصة:
طوفانهای گردوغبار از پدیدههای مخرب اقلیمی میباشند که همه ساله خسارتهای جبرانناپذیری به مزارع،تاسیسات،جادهها،ترافیک.وارد مینماید.این پدیده متاثر از شرایط جوی خاصی است که در صورت شناخت سازوکار تکوین و گسترش آن میتوان از آسیبهای فراوان آن کاست و یا با آن مقابله کرد.بررسی انجام شده برروی توفانهای گرد و غبار و ماسه در یک دوره آماری سیزده ساله(2005- 1993)نشان میدهد،که ایستگاه قوچان،تربت حیدریه و کاشمر کمتر از 5 روز در سال و ایستگاه سرخس بیشاز 35 روز در سال توفان گرد و غبار داشتهاند.این تحقیق نشان داد که عمده سامانههای منجر به توفانهای گرد و غبار از شرایط سینوپتیکی زیر پیروی میکنند.الف)برروی نقشه تراز دریا در روز توفان مرکز کمفشاری در محدوده جنوب خراسان و کشور افغنستان بسته میشود.که فشار مرکزی این کم فشار عموما کمتر از 1000 هکتوپاسکال میباشد.در مقابل مرکز پرفشاری برروی دریای خزر و عموما در بخش جنوبی دریای خزر بسته میشود که فشار مرکزی آن در اکثر مواقع بیش از 1015 هکتوپاسکال میباشد.ب)در تراز 850 هکتوپاسکال مرکز چرخندی در بخش شرقی و شمال شرقی افغانستان بسته میشود که زبانه چرخندی بخش جنوبی خراسان را دربرمیگیرد.پربند 144 ژئوپتانسیل دکامتر در اکثر موارد،به خصوص در زمان وقوع توفان از شمال منطقه مورد مطالعه عبور میکند.در مقابل واچرخندی برروی دریای خزر و ترکمنستان بسته میشود که ارتفاع آن در اکثر مواقع بیشاز 148 ژئوپتانسیل دکامتر بالغ میشود.به این ترتیب با ایجاد شیو فشار و شیو گرمایی شدید موجب وزش بادهای شدیدی،بخصوص در نیمه جنوبی استان خراسان رضوی میگردد.
ملخص الجهاز:
"ب)وقوع توفانها در فصل تابستان به دلیل لخت بودن زمین،شفافیت جو،خشکی هوا و دشتهای وسیع است که در صورت افزایش شدید دمای هوا سبب شکلگیری ناپایداری محلی میشود،در این حالت اگر برروی دریای خزر و صحرای ترکمنستان مرکز واچرخند یا زبانه آن موجود باشد توفانهای گرد و غبار شکل میگیرد.
در جنوب استان به دلیل پوشش گیاهی اندک،خشکی اقلیم و وجود دشتهای وسیع از جمله دشت کویر و بیابانهای ایران و مرکزی در فصل بهار دمای سطح زمین به سرعت افزایش یافته و عامل ایجاد توفانها شده با توجه به اینکه در بخش شمالی استان و جمهوری ترکمنستان و دریای خزر هنوز زبانههای پرفشار سیبری عقبنشینی نکرده و لذا شیو گرمایی در منطقه شدید میباشد.
جدول 2 تغییرات فصلی و درصد توفانهای گرد و غبار وزیده شده در ساعتهای مختلف در استان خراسان رضوی (استخراج:نگارنده) (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) یافتههای تحقیق براساس شکل(4)قبل از شروع طوفان مرکز کم فشاری بخش شرقی ایران،شمال پاکستان و بخش جنوبی افغانستان را دربرمیگیرد که این مرکز در بخش شمالی خود از منطقه مورد مطالعه عبور میکند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود)شکل 5 شرایط سینوپتیکی تراز 850 هکتوپاسکال در روز 33 ژوئن 2005 براساس شکل(6)در روز شروع توفان مرکز کمفشاری قرینهای برروی جنوب خراسان و شمال سیستان بسته میشود که فشار مرکزی آن عموما کمتر از 990 هکتوپاسکال میباشد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل(9)شرایط سینوپتیکی تراز 850 هکتوپاسکال در روز 28 ژوئن 2005 جدول 3 سرعت (ff) و جهت (dd) بادها در ایستگاههای منتخب (به تصویر صفحه مراجعه شود) بحث و نتیجهگیری همانطور که ملاحظه شد توفانهای گرد و غبار در جنوب استان خراسان رضوی یک پدیده نسبتا متداول میباشد."