ملخص الجهاز:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) جادهها تنها مسیر آمدوشد مردم عادی،قوای نظامی و یا بستری که فعالیتهای تجاری بر روی آنها انجام گیرد، نبودهاند؛بلکه بهعنوان مهمترین وسیلهی ارتباطجمعی، زمینههای انتقال دستاوردهای فکری و فرهنگی انسانها به یکدیگر را فراهم میکردهاند 5-راههای ارتباطی عراق عجم و ایالات غربی ایران(آذربایجان، اران،ارمنستان،گرجستان،شروان و گشتاسفی و روم) این راه از سلطانیه آغاز و پس از رسیدن به«زنجان»دو شاخه میشد.
راههای ارتباطی قومس،طبرستان،مازندران و خوارزم با حذف حکومت خوارزمشاهی،خلافت عباسی،اسماعیلیه نزاری و تابعیت کامل حکومتهای محلی از ایلخانان، جغرافیای سیاسی ایران منسجم و زمینه برای فعالیتهای تجاری درون مرزی فراهم شد این راه در دنباله شاهراه غرب به شرق که از عراق عجم به قومس و طبرستان میرسید و در بسطام دو شاخه میشد،قرار داشت.
-به دنبال امنیت و ثباتی که در قلمرو ایلخانان وجود داشت تجار بلاد هند ترجیح میدادند کالاهای خود را از راه خلیجفارس به قلمرو ایلخانان وارد کنند و از طریق عراق عجم و آذربایجان به بندر ایاس،ترابوزان و بنادر آناتولی بروند و یا از راه خشکی خود را به شاهراه تجاری شرق و غرب(شاخه جنوبی جاده ابریشم)پیوند دهند.
از اینجا از طریق سواحل شرقی هند و سیلان به جنوب هند میرسید و پس از عبور از بندر«کالیکوت» از راه اقیانوس هند به سمت دریای عمان و خلیجفارس امتداد یافته و به جزایر میان حکومتهای اروپایی و مناطق صلیبینشین شام(تا زمانی که حیات سیاسی داشتند)و حکومتهای مسیحینشین شرق با قلمرو ایلخانان روابط سیاسی برقرار و زمینه برای رشد تجارت و رونق راهها فراهم بود «کیش»و هرمز و سایر جزایر خلیجفارس بسط مییافت."