ملخص الجهاز:
"(ص 180) -برای وقوف به بیان چکیده مشخصات حدود العالم از شهرها به ذکر چند نمونه که ویژگیهای اساسی فوق الذکر را هم دربر دارند میپردازیم: "نشابور-بزرگترین شهریست اندر خراسان و بسیار خواسته ترویک فرسنگ اندر یک فرسنگ است و بسیار مردم است و جای بازرگانان است و مستقر سپاه سالار انست و او را قهندزاست و ربض است و شهرستانست و بیشتر آب این شهر از چشمهاست کی اندر زمین بیاوردهاند.
"بلخ-شهری بزرگست و خرم و مستقر خسروان بوده است اندر قدیم،اندر روی بناهای خسروانست با نقشها و کارکردهاءء عجب و ویران گشته،آنرا نوبهار خوانند و جای بازرگانان است و جایی بسیار نعمتست و آبادان،و بارکدۀ هندوستان است،و او را رودیست بزرگ از حدود با میان برود،و بنزدیک بخل بدوازده قسم گردد و بشهر فرود آید،و همه اندر کشت و برز روستاهاء او بکار شود و ازنجا ترنج و نارنج و نیشکر و نیلوفر خیزد،و او را شهرستانیست با باره محکم، و اندر ربض او بازارهاء بسیارست"(ص 99).
"سمرقند-شهری بزرگست و آبادان است و با نعمت بسیار و جای بازرگانان همه جهانست و او را شهرستانست و قهندزست و ربض است،و از بالای بام بازارشان یکی جوی آب روانست از ارزیر،و آب از کوه بیاورده،و اندر وی (15)-برای آگاهی از ساختار کالبد شارسان و تعریف شارستان(شهرستان)نگاه کنید به توصیف فردوسی از شارستان در"داستان سیاوش"(134 و 135 و 136):فردوسی، حکیم ابو القاسم:شاهنامه حکیم ابو القاسم فردوسی،متن کامل چهار کتاب اصلی و سه داستان الحاقی،موسسه چاپ و انتشارات امیر کبیر،چاپ سوم،آبانماه،تهران 1346 و برای توضیح لغت شارستان مراجعه فرمائید به حاشیه ص 11 کتاب:تاریخ سیستان:تالیف در حدود 445-725 هجری قمری،به تصحیح محمد تقی بهار(ملک الشعراء)،موسسه خاور، تهران،1314 هجری شمسی.