خلاصة:
ابن خلدون یکی از بنیانگذاران فلسفه تاریخ و علوم اجتماعی است و اثر مهم وی نیز که به مقدمه ابن خلدون شهرت یافته، موضوع در این دو دانش است. اهمیت ابن خلدون در این است که بسیاری از مفاهیم به کار رفته در فلسفه تاریخ و جامعه شناسی نوین متاثر از اصطلاح ها و واژه هایی است که توسط او ابداع شده است. او بر خلاف مورخان پیشین که حوادث تاریخی را مستقل از پدیده های اجتماعی بررسی می کردند، بر آن است که حوادث تاریخی معلول پدیده های اجتماعی هستند و جوامع بشری را مشمول نظام علی و معلولی می داند و معتقد است علت های اجتماعی از ذات جامعه نشات می گیرند و از این نظر در تحلیل و تبیین حوادث تاریخی از اصل علیت مدد می گیرد یعنی او به جای اینکه بررسی کند چه چیز اتفاق افتاد است در پی آن است که بداند و بررسی کند چرا اتفاق افتاد است؟
در این مقاله تلاش شده تا حدودی دیدگاه های این فیلسوف و مورخ مبتکر مسلمان را در باب فلسفه تاریخ و علم الاجتماع بررسی و معرفی کنیم.
ملخص الجهاز:
او بر خلاف مورخان پيشين کـه حـوادث تـاريخي را مـستقل از پديدههاي اجتماعي بررسي مي کردند، بر آن است که حـوادث تـاريخي معلـول پديـدههـاي اجتمـاعي هـستند و جوامـع بـشري را مـشمول نظـام عّلـي و معلـولي مي داند و معتقد است علت هاي اجتمـاعي از ذات جامعـه نـشأت مـي گيرنـد و از اين نظر در تحليل و تبيين حوادث تاريخي از اصل عّليت مدد مي گيـرد يعنـي او بـه جـاي اينکـه بررسـي کنـد چـه چيـز اتفـاق افتـاد اسـت در پـي آن اسـت کـه بداند و بررسي کند چرا اتفاق افتاد است ؟ در اين مقاله تلاش شده تا حدودي ديدگاههاي اين فيلـسوف و مـورخ مبتکـر مسلمان را در باب فلسفة تاريخ و علم الاجتماع بررسي و معرفي کنيم .
کار مهم ابن خلدون در کتاب مقدمه ، کشف نظامات اجتماعي است که ريشة اصلي فلسفة تاريخ و موضوع جامعه شناسي است .
ابن خلدون انسان را چون داراي علم و فن است (مقدمه ، ص٥٠٢)، نيازمند حکومت مي داند و به مقتضاي زندگي اجتماعي خويش به جامعه پذيري رومي آورد و جامعه را مشمول نظام عّلي مي شمارد.
در کتاب تراث الانسانيه آمده است : ما تا کنون مباحثي را که در کتاب مقدمه يافته ايم در آثار پيش از آن نيافته ايم ، ابن خلدون پديدههاي اجتماعي را به صورت جامع و به عنوان رشته هاي مستقل در نظر گرفته و آنها را براي کشف قوانين حاکم بر جامعه مطالعه مي کند، چنانکه در علوم رياضي و طبيعي معمول است (٢٧٨.