خلاصة:
در این مقاله،نظریه و دیدگاه خاصی در باب فرهنگ مطرح میشود که برخاسته از نوع نگاه انسانشناسی اسلامی است.با توجه به عرصههای وجودی انسان، چهار عنصر رفتار،گرایش،باور و معلومات به عنوان ارکان فرهنگی مورد توجه قرار میگیرند.همچنین با فرض سطوح پنجگانه برای هریک از ارکان مذکور،به نگاه جامعی نسبت به فرهنگ جامعه میرسیم.در این میان،دو وظیفهء اصلی دولت دینی در عرصهء فرهنگ عبارتاند بود از:الف.مخاطبشناسی فرهنگی به معنای تعیین دقیق وضعیت و سطح تودهء مردم در هریک از ارکان چهارگانه؛ب. زمینهسازی برای ارتقای فرهنگی که در این بحث،ضمن تعریف مدیریت فرهنگی، یگانه عامل فرهنگساز،رفتار اجتماعی دانسته شده و برای این مدعا ادله و مثالهایی مطرح گردیده است.
ملخص الجهاز:
")و اگر فرض شود هریک از زیر حوزههای دهگانه میتواند در یکی از سطوح پنجگانه قرار داشته باشد،باید برای مخاطبشناسی فرهنگی یا تعیین وضعیت فرهنگی جامعه در ارکان با حوزهها و زیر حوزهها و سطوح گوناگون،چنین جدولی ترسیم کرد: (به تصویر صفحه مراجعه شود) جدول(5):جدول جامع حوزهها،زیر حوزهها و سطوح فرهنگی اینکه در جدول مزبور،زیر حوزههای دهگانه،استیفا و به صورت کامل برشمرده نشدهاند،به این دلیل بود که اولا،آنچه بیان شد،به عنوان مثال است و نه الزاما مهمترین زیر حوزهها؛ثانیا،تعداد زیر حوزهها الزاما برابر نیستند؛برای مثال،ممکن است در اطلاعات دینی،دهها زیر حوزهء مهم فهرست شود،اما در باورهای دینی، پنج مورد به عنوان مهمترین باورها تعیین گردند؛ثالثا با فرض یکسان دیدن حوزهها از حیث تعداد زیر حوزهها و اینکه فرض کنیم میتوان برای هر حوزه ده مورد از مهمترین زیر حوزهها را فهرست کرد،تعیین ایندو مورد خود پژوهش مستقلی است که باید به صورت میانرشتهای(دینشناسی،جامعهشناسی،علوم تربیتی،فرهنگ و...
با مبنا قراردادن فرهنگ پژوهی مزبور،به این نتیجه رسیدیم که دو وظیفهء اصلی دولت دینی در عرصهء فرهنگ عبارت خواهند بود از:اولا، مخاطبشناسی فرهنگی،به معنای تعیین دقیق وضعیت و سطح تودهء مردم در هر یک از ارکان چهارگانه؛ثانیا،زمینهسازی برای ارتقای فرهنگی؛یعنی تدارک شرایط و حذف موانعی که مردم بتوانند از هریک از سطوح موجود،به سطح بالاتری حرکت نمایند؛با این تأکید که در ارتقای فرهنگی،مانند هرگونه رشد طبیعی دیگر،اگر خود مردم محور و عامل رشد درنظر گرفته نشوند و تلاش شود رشد و ارتقای موردنظر به ایشان تحمیل گردد،هرگز شاهد اعتلای سالم و ماندگار فرهنگی نخواهیم بود."