ملخص الجهاز:
"موضوع دیگری که بحث دربارهء آن در اینجا لازم بنظر میرسد آنست که در بعضی از تفسیرهای قدیمی قرآن مجید به زبان فارسی نظیر تفسیر کمبریج،تفسیر موزهء بریتانیا-در مواردی که اندک هم نیست-در ترجمهء همزهء استفهام عربی علاوه بر نشانهء«او»،علامت«و»نیز بعنوان نشانهء پرسش بکار رفته است.
اینک با کلیدی که نسخهء تاشکند تفسیر زاهدی در ضبط نشانهء استفهام«او»بشکل«ا»در اختیار ما قرار میدهد،آیا نمیتوان پذیرفت که استعمال این«و»در جملههای پرسشی- در برابر همزهء استفهام عربی-در دو تفسیر مذکور ضبط دیگری است از «او»و«ا»؟و این«و»را مؤلفان و کاتبان در روزگار گذشته بشکل«ا- o » تلفظ میکردهاند نه بصورت va ؟7و آیا در نتیجه نمیتوان گفت که این«و» (7)-تلفظ«و- va »بصورت«و- O »جز در مورد استفهام-در زبان فارسی سابقهء بسیار دارد که از آن جمله است تلفظ«و»ربط در اکثر موارد در شعر فارسی مانند: حافظ افتادگی از دست مده زانکه حسود عرض و مال و دل و دین در سر مغروری کرد دیوان حافظ،تصحیح قزوینی،69 در مسجد و میخانه خیالت اگر آید محراب و کمانچه ز دو ابروی تو سازم دیوان حافظ،تصحیح قزوینی،ص 922 همان که درمان باشد بجای درد شود و باز درد،همان کز نخست درمان بود - نشانهء استفهام مستقلی نیست،بلکه ضبط دیگری است از همان نشانهء استفهام«او»که بشکل«ا»نیز ضبط گردیده است؟ اینک مثالهایی چند از استعمال«و»بجای نشانهء استفهام«او-ا» نقل میشود: ءاذا متنا و کنا ترابا و عظاما ائنا لمبعوثون.
؟تفسیر موزهء بریتانیا a 21 با توجه به این حقیقت که در دو نسخهء مزبور بعضی از کلمات دیگر نیز با دو ضبط مختلف یا بیشتر نوشته شده است نظیر:زکوت،زکات،زکوة،زکاة -شست،شصت(-06)-ایشا،ایشان-تلخ،طلخ-ترکیدن،طرکیدن01 و امثال آن،شاید بتوان پذیرفت که این نشانهء استفهام در نسخههای مورد بحث نیز با دو ضبط«او»و«و»نوشته شده است."