خلاصة:
دانش وجوه و نظائر یا چند معنایی واژگان قرآنی ، از جمله انواع علم قرآنی است که از سده های نخستین هجری مورد توجه و عنایت ویژه مفسران و قرآن پژوهان بوده و در این میان آثار بسیاری برجای مانده است . این نگاشته ها گاه به صورت بخشی از تفاسیر یا کتب علوم قرآنی و یا به صورت تالیفات جداگانه تدوین یافته است . ارتباطات و تاثیر این دانش در زبان شناسی نوین بر اهمیت آن می افزاید . این علاوه بر نقش شگرفی است که در فهم و تفسیر قرآن دارد . این نوشتار پس از تعریف و تبیین آن ، سیر تاریخی تدوین آثار مکتوب در این زمینه را بررسی کرده مهمترین منابع تدوین یافته آن را دسته بندی و فهرست می کند
The science of aspects and homologues (wujūh wa naẓā’ir) or the polysemy of Qur’anic terms is among various Qur’anic sciences which has been of especial interest to the interpreters and scholars of Qur’anic studies since early centuries of the rise of Islam, of which many works have been left behind. These writings have sometimes appeared either as part of exegeses and books of Qur’anic sciences, or independent works. The relevance and impact of this science in modern linguistics adds up to its importance, no less than to its great role in understanding and interpreting of the Qur’an. After defining and explaining this science, the present article reviews the historical development of written works in this field and categorizes and lists the most important compiled sources.
ملخص الجهاز:
"از هفت اثر چاپ شده، قدیمی ترین آن، همان طور که اشارت رفت، کتاب مقاتل بن سلیمان بلخی با نام «الوجوه و النظائر فی القرآن الکریم» است که در آن به گردآوری واژگانی از قرآن پرداخته که به بیش از یک معنی تفسیر شده است؛ لفظ را به همراه معانی مختلف آن ذکرنموده و پیاپی و بدون تفصیل به بیان آنها همت گمارده است، سپس بیشتر معانی برخی آیات مورد نظر را آورده و آن گاه معانی دیگر و شواهد آن، بدین ترتیب تا پایان.
نام کتاب ترمذی «تحصیل نظائرالقرآن» می باشد، چنانچه خود درباره روش آن چنین می گوید: «اگر در این کتاب که در باب نظایر قرآن نوشته شده بنگریم، در می یابیم که یک واژه بر چند وجه تفسیر می شود و دلیل آن، اختلاف الفاظ در تفسیر آن می باشد و منشأ همه اینها یک کلمه بیش نیست که شعبه شعبه شده است، حتی واژگانی که حالت های ظاهر و آشکار داشتند متفاوت گشتند و قرآن به آن واژگان به خاطر حادثه ای در آن وقت اشاره نموده است»."