خلاصة:
قانونمندی تاریخ، ماهیت و چیستی قانون تاریخی، روش بررسی قانونمندی تاریخ ذیل آیات قرآن و نوع و عامل قانون تاریخی از دیدگاه قرآن، از سنخ پژوهش های مربوط به مطالعات فلسفه نظری تاریخ با رویکرد قرآنی است. فراگیر بودن قانون تاریخی، خدایی بودن قانون تاریخی، اراده انسان در قانون تاریخی، تحویل و تبدیل ناپذیری قانون تاریخی، پیوند قانون تاریخی با زندگی اجتماعی انسان، اختصاص قانون تاریخی به زندگی دنیوی انسان و عملیاتی بودن قانون تاریخی، ازجمله ویژگی های قانون تاریخی از دیدگاه قرآن است. قانونمندی تاریخ از دیدگاه قرآن در سه عامل اساسی «اراده خدا»، «اراده انسان» و «آنچه مفید به حال انسان هاست»، از آیات قرآنی دریافتنی است. تبیین رابطه میان اراده انسان با قانون علیت در تاریخ، دامنه اراده انسانی در تاریخ، رابطه اراده انسان با جهت داری پدیده های تاریخی و نیز اراده انسان و ارتباط آن با تکامل تاریخی، از مباحث اصلی فلسفه نظری تاریخ از دیدگاه قرآن است.
The regularity of history، the nature of the law of history، the method of how dealing with the regularity of history under related verses of the Qur’an، and the category of the factor of
the law of history، all fall in the domain of theoretical philosophizing about history in the light of Qur’anic approach. From among the features of the law of history in the light of the Qur’an mention can be made of the comprehensiveness of the law of history، the divinity of it، human will in the law of history، that the law of history cannot be changed or altered، the ties between man’s social life and the law of history، that the law of history is peculiar to man’s worldly life، that the law of history is practicable، and the like. The regularity of history according to the Qur’an comes from three major factors: “divine will”، “human will”، and “what is useful for man”. The
explanation of the relation between human will and the law of causality in history، the range of man’s will in history، the relation between human will and the orientation of historical
phenomena، man’s will and its relation with historical development are mainly dealt with in the theoretical philosophy of history in the light of the Qur’an.
ملخص الجهاز:
"قانونمندی تاریخ و ویژگیهای آن در قرآن سید ضیاء الدین میرمحمدی*محسن الویری** چکیده {IBقانونمندی تاریخ،ماهیت و چیستی قانون تاریخی،روش بررسی قانونمندیتاریخ ذیل آیات قرآن و نوع و عامل قانون تاریخی از دیدگاه قرآن،از سنخپژوهشهای مربوط به مطالعات فلسفه نظری تاریخ با رویکرد قرآنی است.
تبیین رابطه اراده میان ارادهانسان با قانون علیت در تاریخ،دامنه اراده انسانی در تاریخ،رابطه اراده انسان باجهتداری پدیدههای تاریخی و نیز اراده انسان و ارتباط آن با تکامل تاریخی،ازمباحث اصلی فلسفه نظری تاریخ از دیدگاه قرآن است.
اما در بیشتر آیات مربوط به سنن اتفاق نظر وجود دارد که مقصود ازسنت،روابط عینی و تکوینی بین پدیدههای تاریخی و اجتماعی،یعنی قانونمندی تاریخ وجامعه است.
به تعبیری،قانون تاریخی ازدیدگاه قرآن کریم،ضمن خدایی بودن و نقش اراده الهی در آن،دارای طبیعت علمی و علی نیزهست؛بدین معنا که این پدیدههای تاریخی برطبق قانون تاریخی،افزون بر اینکه از حوزهقدرت و اختیار خداوند خارج نیستند،تحت شمول قوانین علی و معلولی نیز قرار دارند.
به دلیل همین انتزاعی و تجریدی بودن فلسفههای نظری تاریخ غرب،عملا نظریههایتاریخی آنها در جوامع انسانی و اجتماعی کاربردی نیافت،اما در آیات قرآن«ساختار،جریان وپیامدهای قانون تاریخی»،ویژگی برجسته عینی بودن،عملیاتی بودن و کاربردی بودن را بههمراه دارند،چنانکه جریان این قانون تاریخی و پیامدهای آن در سراسر زندگی و مدیریتفردی و اجتماعی در ابعاد گوناگون دیده میشود.
آیات فراوانی دخالت قدرت و اراده خداوند را در ایجاد و تطورات پدیدههای تاریخ-درجریان حیات تاریخی بشری-یادآور میشوند که میتوان به پارهای از آنها اشاره کرد: {/و جعلنا بینهم و بین القری التی بارکنا فیها قری ظاهرة و قدرنا فیها السیر سیروا فیهالیالی و أیاما آمنین."