خلاصة:
ایران در دوره جدید، دو تحول اساسی را به خود دیده است: انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی. این دو تحول
بنیادین که می توان آنها را محصول ورود ایران به دوران جدید خواند، از نظر ماهیت و اهداف تفاوت های اساسی
با یکدیگر دارند که مهمترین آن اتخاذ رویکرد اصلاح طلبانه قبل از انقلاب مشروطه و شکل گیری گفتمان انقلابی
قبل از وقوع انقلاب اسلامی بوده است. گفتمان انقلابی با هدف دگرگونی در وضعیت موجود و به عنوان گفتمانی
ایدئولوژیک، از همان ابتدا به دنبال جایگزینی جامعه مطلوب و آرمانی بوده و آرمانهای خویش را بیرون از
ساختارهای حاکم جستجو می نمود. این گفتمان که درون خود سه جریان عمده اسلام گرایی، مارکسیسم و
روشنفکری دینی را جای داده است، تحت تاثیر ورود افکار جدید، اجرای سیاست مدرنیزاسیون در ایران، تحولات
جهانی و منطقه ای و ناکامی انقلاب مشروطه در دستیابی به اهداف خود، برای نخستین بار پس از سال 1320
ظهور کرد و در رابطه با مدرنیته و ساختارهای حاکم، مواضع انقلابی اتخاذ کرد. در این مقاله به دنبال پاسخ دادن
به این سوالات اساسی می باشیم که علل و نحوه شکل گیری گفتمان انقلابی در سالهای پس از 1320 چه بوده و
این گفتمان شامل چه ویژگی ها و جریاناتی می گردد که آن را از دیگر انقلابهای هم عصر خود در ایران و سایر
نقاط جهان متمایز می سازد.
ملخص الجهاز:
"،درصدد سازگاری میان تجدد و مذهب با یکدیگر بوده است،توسط افرادی چون سیدجمال الدین اسدآبادی،آیت الله نایینی،حاج اسد الله ممقانی،ملا عبد الرسول کاشانی و دیگرعلمای نوگرا در ایران و جهان اسلام پایه گذاری گردید(آجدانی،1383) با شکلگیری حکومت پهلوی در ایران و تغییرات وسیع در عرصه جهانی چون انقلابهایکمونیستی در روسیه در اکتبر 1917 و بخش اعظمی از جهان،آغاز و پایان جنگهای جهانیاول و دوم و آثار به جای مانده از آنها،پیدایش نظام جدید جهانی با دولتها،ساختارها وبازیگران متفاوت و تحولات منطقهای مانند به وجودآمدن کشور جدیدی به نام اسراییل کهخود عامل مهمی در رستاخیز اسلامی علیه غرب بوده است،ترکیب جریانهای به وجود آمدهپس از انقلاب مشروطیت نیز دگرگون گردید،که همراه با سقوط حکومت نوگرای پهلوی اولو شکلگیری فرایند مدرنیزاسیون در ایران،که تبعات گستردهای چون صنعتی شدن،تغییربافت جمعیتی،تغییر چهره شهرها،حمله به مذهب،ورود یکسویه مظاهر غربی و...
در مجموع،سه گروه فوق در گفتمان انقلابی،با وجود اختلاف نظر اساسی که دررویکردهای خویش نسبت به تفسیر انسان،متافیزیک،جامعه،سیاست،اقتصاد،فرهنگ و بهویژه نوع و ویژگیهای جامعه آرمانی و جایگزین با یکدیگر داشتهاند؛اما همگی در لزومدگرگونی در وضعیت موجود داخلی و خارجی،تلاش برای ایجاد جامعهای مطلوب و ایدهآلخارج از ساختارهای حاکم که از دید آنها تحمیلی،غیربومی،و غیر مردمی بوده است و حتیتعریف مجدد از ساختار قدرت در نظام جهانی با یکدیگر اشتراک نظر داشته و برای ایران وایرانی هویتی مستقل و جدای از هویت غربی و روابط سرمایهداری جستجو میکردند کهسرانجام به پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 انجامید."