ملخص الجهاز:
"سرشت ویرانگر مغولان،مدرسهها،مسجدها، خانهها،کتابخانهها،کارگاهها،کاخها و برج و باروها را به نابودی کشاند؛چشمهها و قناتها را کور کرد؛کاربرها را درهم ریخت و گذشته از کشتار شگفتانگیز،زیربناهای علمی و زیرساختهای اقتصادی بازماندگان را سخت متزلزل کرد که آثارش نمیتوانست بیدرنگ نمایان شود و چون ارادهای برای سازندگی و آباد کردن نبود-دستکم در چند دهۀ نخست و بلکه تا اصلاحات غازانی در اواخر دوران ایلخانی-مجالی برای بازسازی فراهم نشد و در نتیجه بسا گنجینهها و کتابها و قناتها که زیر خروارها خاک رفت و تاکنون بیرون نیامده است و به نوشتۀ حمد الله مستوفی:«شک نیست که اگر تا هزار سال دیگر هیچ حادثه واقع نشدی،هنوز تدارکپذیر نبودی و جهان با آن حال اول نرفتی که پیش از آن واقع بود.
»(تاریخ مبارک غازانی،ص 248-250) *سرشت ویرانگر مغولان،مدرسهها، مسجدها،خانهها،کتابخانهها،کارگاهها، کاخها و برج و باروها را به نابودی کشاند؛ چشمهها و قناتها را کور کرد؛کاریزها را درهم ریخت و گذشته از کشتار شگفتانگیز، زیربناهای علمی و زیرساختهای اقتصادی بازماندگان را سخت متزلزل کرد که آثارش بیدرنگ نمایان نمیشد و چون ارادهای برای سازندگی و آباد کردن نبود-دستکم در چند دهۀ نخست و بلکه تا اصلاحات غازانی در اواخر دوران ایلخانی-مجالی برای بازسازی فراهم نشد و در نتیجه بسا گنجینهها و کتابها و قناتها که زیر خروارها خاک رفت و تاکنون بیرون نیامده است و به نوشتۀ حمد الله مستوفی: «شک نیست که اگر تا هزار سال دیگر هیچ حادثه واقع نشدی،هنوز تدارکپذیر نبودی و جهان با آن حال اول نرفتی که پیش از آن واقع بود."