خلاصة:
قصۀ حسین¬کرد شبستری از معروف¬ترین داستانهای عامیانۀ فارسی، متعلق به اواخر دورة صفوی و پدیدآورندۀ آن نامعلوم است. مضمون داستان زورآزمایی پهلوانان شیعه¬مذهب ایرانی است که در زمان حکومت شاهعباس، با دشمنان دین و مملکت میجنگند. در مقالۀ حاضر، ویژگی¬های روایت در این داستان بررسی شده و با ذکر شواهدی از متن نشان داده شدهاست که روایت آن به شیوة دانای کل و از زاویه¬دید بیرونی و دارای بسیاری از مختصات زبانی روایت شفاهی و نقالی ایرانی است. کانون توجه راوی بیشتر اتفاقات و کنشهای داستان است و طبعا گفتگو و توصیف کمتر در روایت این قصه دیده¬ می¬شود. راوی به شخصیت اصلی داستان توجه ویژه دارد، در قبال شخصیتهای مثبت و منفی موضعگیری می¬کند و گاه به شیوة راویان قدیم برای پیشبرد روایت از دخالت در متن و برخی شگردهای دیگر استفاده کردهاست.
ملخص الجهاز:
قصة حسين کرد، برخلاف نظر افرادي که پنداشته اند از قصـه هـاي دوران متـأخر اسـت (راوندي ، ١٣٨٢: ٦٩٢)، از دوران سلطان سنجر سابقه دارد و به نظر مي رسد که از آن عهـد بـه دورة صفويه آمده و چهرة شيعي به خود گرفته (افشـاري ، ١٣٨٦: ٧٢٠) و در طول سـال هـا بـه شکل هاي گوناگون از سوي راويان متعدد نقل شده است .
٥- زمان ، مکان و اغراق در پرداخت عاميانة روايت همچنين بايد يادآور شـد کـه در ايـن داسـتان بـه ابعـاد واقعـي موقعيت هاي زماني و مکاني توجه چنداني نشده است و اشتباهات جغرافيايي در سراسر اثـر يافت مي شود، البته از نظر مشخص بودن زمـان و مکـان روي دادن داسـتان ، دورة تـاريخي همان دورة صفوي (شاه عباس ) است و بيشتر حوادث نيز در ايران و کشورهاي همسـاية آن و به ويژه پايتخت آن زمان ايران يعني اصفهان روي مي دهد و از اين نظر داستان حسين کرد را تنها افسانة عاميانة ايراني دانسته اند که زمان و مکان در آن مشخص شده اسـت (محجـوب ، .
شايد يکي از دلايل اينکه در اين گونه داستان ها مطلبي با طول و تفصيل بسيار شـرح مي شود و مطلب ديگر در چند سطر به صورت فشـرده روايـت مـي شـود (محجـوب ، ١٣٨٦: ١٥٠)، ميزان استقبال و حوصلة مخاطب باشد و اين موضوع در داستان هاي مکتـوبي کـه تأثير روايت شفاهي (نقالي ) بر آنها مشهود است ، نيز قابـل رؤيـت اسـت .