خلاصة:
مطالعهی دمای اعماق خاک از نظر هواشناسی، اقلیم شناسی، کشاورزی، صنعت و دیگر فعالیتهای زیستی اهمیت فراوانی دارد. در این پژوهش، روابط دمای سطح زمین با دماهای اعماق 10، 50 و 100 سانتی متری خاک بررسی شد. این بررسی در پنج ایستگاه سینوپتیک استان کرمانشاه با بهرهگیری از آمار ساعات30/6 صبح و 30/6 بعدازظهر در یک دورهی 14 ساله (2006- 1993) و با استفاده از روشهای آماری انجام گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که با افزایش ژرفای خاک، دامنهی نوسان سالانهی دما و بهویژه دامنهی شبانه روزی دما کاهش می یابد تا اینکه در عمق 5/0 متری، کمابیش اختلاف شبانهروزی دما از بین می رود. همچنین نوسانهای شبانه روزی دمای هر عمق، در تابستان بیشتر از فصول دیگر است. اختلاف سالانهی دما بین سطح زمین و اعماق، تا عمق 50 سانتی متری افزایش پیدا می کند؛ ولی از آن به بعد کمابیش به حالت ثبات میرسد. آزمون t با نمونه های وابسته نشان داد که میانگین ارقام سالانهی دما در دو عمق 50 و 100 سانتی متری و نیز، اختلاف شبانه روزی دما بین این دو عمق، اختلاف معنا داری را نشان نمیدهد. تشابه رفتار منحنی های دمایی در اعماق خاک حاکی از آن است که جنس خاک، صرفنظر از اختلافهایی که در اثر تفاوت های آبوهوایی پدید میآید، تاثیر چندانی در ترتیب توزیع ارتفاعی (عمقی) دما ندارد. در فصل زمستان، پایینترین دماهای حداقل در اعماق 10، 50 و 100 سانتی متری خاک، نسبت به پایینترین دماهای سطح زمین، بهطور میانگین بهترتیب 3، 13 و 33 روز تاخیر نشان میدهد. این تاخیر برای بالاترین دماهای حداقل در فصل تابستان چند روز بیشتر است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که درکل پایینترین دماها، زودتر از بالاترین دماها به عمق معینی میرسند. دماهای اعماق خاک در ایستگاهها با استفاده از یک مدل وایازی چندگانه و برمبنای سه متغیر دمای سطح خاک، شمارهی روز سال و عمق موردنظر با دقت خوب برآورد شد.
ملخص الجهاز:
"sggaB &%08315TJPG083G% (به تصویر صفحه مراجعه شود) دادههای روزانه دمای حداقل هوا(محفظهی هواشناسی)و دمای حداقل سطح زمین و نیز دادههای دمای خاک در اعماق 10،50 و 100 سانتیمتری در ساعات 6/30 صبح و 6/30 بعد از ظهر به وقت ایران،در یک دورهی 14 ساله (2006-1993)از مرکز اطلاعات و آمار ادارهی کل هواشناسی استان کرمانشاه دریافت شد و نقصهای آماری به شرح جدول شمارهی 1 با استفاده از روش تفاضلها بازسازی شد.
همچنین مشابه کاری که چاو و همکاران(2011)در هنگ کنگ انجام دادهاند،برای برآورد دماهای اعماق خاک(10،50 و 100)سانتیمتری)،از یک مدل وایازی خطی چندگانه به شرح زیر استفاده شد: رابطهی 1)(به تصویر صفحه مراجعه شود) که در آن، d T :دمای حداقل عمق معین خاک برحسب درجهی سلسیوس(متغیر وابسته)، s T :دمای حداقل سطح زمین برحسب درجهی سلسیوس؛ D :عمق مورد نظر خاک برحسب سانتیمتر و N :شمارهی روز مورد نظر در سال از اول ژانویه(در مجموع سه متغیر مستقل)؛ a ، 1 b ، 2 b و 3 b :ثوابت معادله و e :مقدار خطای برآورد معادله هستند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) بررسی دقیقتر بر روی آمار روزانهی ایستگاهها(جدول شمارهی 3 و شکل شمارهی 4)،افزون بر تأیید مطالب فوق، معلوم میدارد که در فصل زمستان،پایینترین دماهای حداقل در اعماق 10،50 و 100 سانتیمتری خاک،نسبت به پایینترین دماهای سطح زمین،به طور میانگین به ترتیب 3،13 و 33 روز تأخیر نشان میدهد."