خلاصة:
کیفیت یک فضا در شهر از برآیند مولفه هایی حاصل میشود که با شناسایی کارکردها و تاثیرات مناسب هریک از آنها بر فضا میتوان راهکارهایی برای بهبود کیفیت فضاهای شهری ارائه داد. در رابطه با بافتهای فرسوده این امر از اهمیت بیشتری برخوردار است. در این نوع بافت، بسیاری از فضاها دچار فرسایش شده و مولفه های کیفی آن دچار نقصان است که در طول زمان این مسئله خود موجب از بین رفتن حیات یک بافت و محیط پیرامون آن میشود. بنابراین توجه به کیفیات محیطی بافتهای فرسوده یکی از مهمترین عوامل در شناسایی محدوده های هدف جهت مداخله در آن خواهد بود. حال سوال این است که آیا میتوان روشی جهت شناسایی و تاثیرگذاری شاخصهای کیفی در محدوده بافتهای فرسوده ارائه کرد؟ و آیا نتایج این تاثیرگذاری قابل مشاهده خواهد بود؟ به نظر میرسد در شناسایی و مداخله در بافتهای فرسوده شهرهای کشورمان توجهی به شاخصهای کیفی محیط نشده و پیشینه قابل توجهی از این مباحث در مطالعات بافتهای فرسوده مشاهده نمیشود. به همین دلیل در این مقاله سعی بر آن است تا با مطالعات رئوس مباحث مربوط به کیفیات محیطی و شناسایی چگونگی تاثیرگذاری آن بر شاخصهای مداخله در بافتهای فرسوده قدمهای اولیه در این راه برداشته شود. بنابراین فرض بر این خواهد بود که شاخصهای کیفی محیط که شامل شاخص عملکردی، تجربیـ زیباییشناختی و شاخص زیست محیطی به عنوان پارامترهای تاثیرگذار آن معرفی میشود، میتواند به عنوان شاخصهای تاثیرگذار در شناسایی و مداخله در بافتهای فرسوده مورد استفاده قرار گیرد. در این مقاله به منظور بررسی معیارهای کیفی در بافتهای فرسوده، اقدام به تهیه الگویی مناسب با طبقه بندی شاخصه هایی در کنار شاخصه های مصوب شورای عالی معماری و شهرسازی شده است که در نهایت با سنجش و تحلیل هریک از شاخصههای کیفی، نیاز به ارتقا یا ایجاد آن در فضا قابل رویت شود. به این ترتیب در راستای شناسایی و اولویتبندی حوزههای مداخله در بافتهای فرسوده، هریک از این حوزهها را میتوان از باب معیارهای کیفی قیاس کرده و با وزندهی این شاخصها و زیرمعیارها به روش AHP، حوزههای مداخله را شناسایی و گونه مداخله متناسب با ویژگیهای آن را نیز پیشنهاد کرد. در روند پژوهش، این الگو در نمونه موردی بافت فرسوده بندرلنگه مورد ارزیابی قرار میگیرد و اثر مثبت شاخصه های کیفی در کنار مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی مشخص میشود.
ملخص الجهاز:
شاخصههای کيفيت محيطي در شناسایی اولویتهای مداخله در محدوده بافت فرسوده شهر بندر لنگه روجا علیپور* مسعود خادمی** محمدمهدی سنماری*** مجتبی رفیعیان**** چکيده کيفيت يک فضا در شهر از برآيند مؤلفههایی حاصل میشود که با شناسايي کارکردها و تأثيرات مناسب هریک از آنها بر فضا میتوان راهکارهايي براي بهبود کيفيت فضاهای شهری ارائه داد.
در اين مقاله به منظور بررسي معيارهاي کيفي در بافتهای فرسوده، اقدام به تهيه الگويي مناسب با طبقهبندي شاخصههایی در کنار شاخصههای مصوب شوراي عالي معماري و شهرسازي شده است که در نهايت با سنجش و تحليل هريک از شاخصههای کيفي، نياز به ارتقا يا ايجاد آن در فضا قابل رؤيت شود.
حال در اينجا اين نكته مطرح است كه اگر در بافت فرسودهاي، يکي از شاخصهاي كمي بيان شده به ندرت يافت شود، چگونه ميتوان حوزهها يا بلوكها را اولويتبندي و نحوه مداخله را مشخص کرد؟ اگر بافت فرسوده برخلاف مصوبات شوراي عالي درشتدانه و نفوذپذير باشد، اما دچار فرسايش کالبدي و ناپايداري باشد، چگونه میتوان آن را به جهت حوزههای مداخله اولويتبندي کرد؟ آيا تفاوت ميان بافتهای فرسوده، باعث تفاوت ميان شاخصههای سنجش میشود؟ در نگاه اول به نظر میرسد هرچه ميزان اصول و معيارهاي مورد استفاده به منظور مقايسه بيشتر باشد امكان موفقيت در تعيين اولويتها و همچنين سرعت و کارایی محاسبات بيشتر خواهد بود.
كارآمدي مؤلفههاي كيفي در كنار شاخصهای مصوب شوراي عالي معماري و شهرسازي با مقایسه نقشههای اولویتسنجی مداخله در بافت فرسوده شهر بندر لنگه، میتوان به این نتیجه دست یافت که در شناسایی اولویتهای مداخله بافت – با در نظر گرفتن شاخصههای مصوب شورای عالی معماری و شهرسازی – توجه به محلاتی که از لحاظ کیفی شرایط نامساعدی داشتند صورت نگرفته و حتی به لحاظ اولویت در مرحله آخر مداخله و رسیدگی قرار دارند.