خلاصة:
ترجمة شیوه ها، انواع و کارکردهای متفاوتی دارد، از جمله این کارکردها زمینهسازی بیان تاویل آیات و احادیث و روایات است. در متون عرفانی بنای سخن بر آیات، احادیث، روایات و نقل قولهای فراوانی قرار میگیرد. بنابراین نیاز به استناد عینی به اصل متن، عارف را وامیدارد تا متن عربی را در کنار ترجمة آن، در کلام خود بیاورد. بزرگان صوفیه، از جمله ابوالفضل رشید الدین میبدی در النوبة الثالثه کشف الاسرار و عدﺓ الابرار، ترجمة را به علاوه بر نیاز اساسی به استشهاد، در جهت بیان رسا و تاثیرگذار درک باطنی خود، از آیات و احادیث بهکارگرفتهاند. ظرافت، عمق و پیچیدگی و کارآیی این نوع ترجمة، نقش بنیادی و چشمگیری در شکلگیری ساختار زبانی و معنایی متن دارد این موضوع در این پژوهش، مورد بررسی قرار گرفته است. یافتهها نشان میدهند در تفسیرعرفانی میبدی، ترجمة آیات، احادیث، روایات و نقل قولها، هم درکنار اصل عربی و هم در غیاب اصل عربی، آمدهاند. همچنین، بنا بر نیاز، هر دو شیوة ترجمه مستقیم و ترجمة آزاد، بهکارگرفته شده است. چینش حساب شدة ترجمهها، در ساختار زبانی و معنایی متن، به گونهای است که در همان چندین جملة آغازین ترجمة آیات و احادیث و روایات، چرخش از معنای ظاهری به سوی معنای تاویلی رخ میدهد و در ادامه با شرح و بسط معنای تاویلی، ساختار زبانی و معنایی متن شکل میگیرد. چنین است که نویسنده درون ترجمةها و یا در پیوند با این ترجمةها، زمینه بیان اندیشهاش را مهیّا میگرداند. همچنین این شیوة ترجمه در هماهنگ کردن مضمون متن عربی و اندیشة نویسنده، یکپارچه سازی ساختار معنایی متن، افزایش عمق و ابعاد معنا، نقش زیربنایی به عهده دارد. در مجموع این کارکردهای بلاغی ترجمة عارف مفّسر مترجم هستند که، را به هدف نهایی، بیان مستند، روشن، زیبا و تاثیرگذار تاویلات و اندیشههای عارفانهاش میرسانند.
Translation has many different models and methods. It also serves a variety of functions، one of which founding a basis for the expression of interpretations pertain to verses، anecdotes and Hadiths. In mystical texts، the discourse is based on many verses، anecdotes، Hadiths and quotes. So، the necessity of direct citation obliges the mystic to bring the corresponding Arabic quotation beside its translation in her/his text. The great Sufies، such Abu al-Fazl Rashid al-Din Maybodi in his al-Nawbat al-Salesa Kashf al-Asrar wa Iddata al-Abrar، have applied translation not only for the necessity of evidence، but also for effectively expressing their intrinsic interpretation of verses and Hadiths.
The delicacy، depth، complexity and efficiency of this kind of translation play a basic role in forming the linguistic and semantic structure of the text; the issue which is investigated in this study. The findings show that، in the mystical exegesis of Maybodi، the original Arabic form of verses، anecdotes، Hadiths and quotes sometimes were presented beside their translation and sometimes were not. Furthermore، when needed both free and word for word translations have been done. At the very beginning of translations، the planned arrangement of them shows a turn from surface meaning towards hermeneutic meaning، and then، by expansion and explanation of hermeneutic meaning، the linguistic and semantic structure of the text is formed. The author founds the expression of his thoughts within or in relation to such translations. Besides، the translation has a fundamental role in matching the intention of Arabic text with the author’s thoughts، integrating the semantic structure of the text، and increasing the depth and dimensions of the meaning. Such rhetorical functions of translation lead the translator exegete mystic to the main goal، say، expressing his mystical interpretations and thoughts in a clear and effective way.
ملخص الجهاز:
"فصلنامۀ علمی پژوهشی کاوشنامه سال چهاردهم(1392)،شماره 26 کارکردهای بلاغی ترجمۀ در شکلگیری ساختار تفسیر عرفانی* دکتر سوسن جبری1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه دکتر محمد نبی احمدی استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی کرمانشاه چکیده ترجمه شیوهها،انواع و کارکردهای متفاوتی دارد،از جمله این کارکردها زمینهسازی بیان تأویل آیات و احادیث و روایات است.
در این پژوهش،نقشهایی که حضور متون عربی و ترجمۀ آنها،در بسترسازی ظهور اندیشه و شکلگیری ساختار متن در تفسیر عرفانی کشف الاسرار دارند،بدینگونه طبقهبندی شده است: کارکردهای بلاغی ترجمۀ در شکلگیری ساختار زبانی و معنایی متن 1-چرخش از معنای ظاهری به سوی تأویل در چندین جمله آغازین -تکرار معنا و مضمون متن عربی -گزینش ترجمۀ واژه یا ترکیب یا آیهای خاص 2-شرح و بسط معنای تأویلی(گسترش متن) -زمینهسازی بیان اندیشه -هماهنگ کردن مضمون متن عربی با اندیشۀ نویسنده -پدید آوردن زمینۀ افزودن توضیحات بیشتر -یکپارچهسازی و انسجام ساختار معنایی متن -افزایش عمق وابعاد معنا (ایجاز) 3-بیان تأویل یا اندیشهای عرفانی دستاورد چنین ترجمههایی،آفرینش متنای تأویلی،چند معناست که خود زایندۀ تأویلات دیگری میشوند.
در مجموع،نقش ترجمۀ مستقیم آیات ابتدایی و درون متن عبارت است از؛تأکید بر معنای آیه،مقدمهسازی،بیان موضوع کلی متن،هماهنگ کردن ساختار معنایی با محتوای آیه،پدید آوردن زمینه بسط و گسترش سخن،فراهم آوردن زمینۀ تأویل آیه، استفاده از ترجمه در انتقال زیبایی و عاطفۀ موجود در متن عربی و تأیید اندیشۀ نویسنده با استشهاد به آیات،احادیث،روایات و نقل قولها."