Abstract:
سیاست های مالی و پولی در هر دوره از تاریخ به اشکال گوناگون اجرا می شده است. یکی از این سیاست ها چگونگی و نحوه گردش نظام پولی است که در مقاطع تاریخی نمودهایی خاص داشته است؛ در دوره خلافت عباسی، به سبب افزایش معاملات تجاری و حمل و نقل های مالی، نظام پولی در قالبی خاص عرضه می شد. این الگو استفاده از چک و سفته بود. خلافت عباسی برای پیشبرد فعالیت های مالی و تجاری و معاملات کلان خود در عملیات مالیاتی با هدف رفع مشکلات ناشی از حمل و نقل پول های سکه ای، به ویژه زر و سیم های بسیار سنگین، به روش پرداختی ایمن، سبک، راحت، و سهل الوصول نیاز داشت. بنابراین کاربرد چک و سفته، با وزن کم و قابلیت جابه جایی بسیار آسان، از ابزارهای سپرده گذاری و حواله مالی در راستای سیاست های گردش پولی در امپراتوری عباسی گسترش یافت. استنادات این پژوهش بر اساس مراجعه به متون و منابع تاریخی، به ویژه منابع مالی و خراجی دوره مورد نظر، و تجزیه و تحلیل داده ها استوار است. مستندات تاریخی حاکی از افزایش و پیشرفت فعالیت های مالی، شبیه به بانک های امروزی، در دوره خلافت عباسی در قالب چک و سفته است که باعث شکل گیری شیوه نظارتی جدید و هم چنین گسترش نهادی به نام صرافی بود که در پرداخت مابه ازای پولی معاملات در روش جدید نقش مهمی را ایفا می کرد.
Monetary policies in each historical period have been performed in different ways. One of this policies is the quality of flow of monetary policies that has been presented in special faces. This model was to use cheque and promissory note. Abbasi caliphate، needed to a comfortable، easy and secure way to increase economical and commercial advantages and decrease the problems of monetary exchanges. Therefore، these tools have been used because of lightness and easy transference in order to develop the monetary flow policies in Abbasi Emperor. This research has been built upon historical texts and references specially this period’s literature.
Machine summary:
مستندات تاریخی حاکی از افزایش و پیشرفت فعالیت های مالی ، شـبیه بـه بانک های امروزی ، در دوره خلافت عباسی در قالب چک و سـفته اسـت کـه باعث شکل گیری شیوه نظارتی جدیـد و هـم چنـین گسـترش نهـادی بـه نـام صرافی بود که در پرداخت مابـه ازای پـولی معـاملات در روش جدیـد نقـش مهمی را ایفا می کرد.
اولین الگوی معاملاتی که در این پژوهش پژوهش نامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، سال اول ، شماره اول ، بهار و تابستان ١٣٩١ بررسی می شود سفته است که ضمن تعریف ، نقش و گستره جغرافیـایی اسـتفاده از سـفته و موارد کاربرد آن بر پایه منابع تاریخی و مطالعات مستشرقان مورد تحقیق قرار می گیرد.
برای نمونه ، از «ابن عباس » نقل شـده اسـت که فردی در مکه درهم می گرفت و سفته می نوشت کـه معـادل آن در کوفـه بـه شـخص پرداخت کننـده درهـم تحویـل داده شـود (سرخسـی ، ١٣٢٤: ١٤/ ٣٧)؛ بنـابراین مشـاهده می شود که سفته بدون محدویت مکانی در همه شهرهایی که صرافی در آن شهرها شـعبه داشت و یا این که با دیگر صرافی ها نقل و انتقال مالی داشت انجام پذیر بود.
وقتی که ابن مقله به وزارت رسید ابوعبـدالله بریـدی ، فرمـان دار اهواز، سفته هایی به مبلغ سی صدهزار دینار، باقی مانده از حساب گذشته ، را برای وی فرستاد و نیز سفته هایی از طرف قاسم بن دینار و احمد بن محمد بن رستم حاکمان کرمان و اصفهان بالغ بر شش صدهزار درهم برای علی بن عیسی وزیر ارسال کرد که ایـن سـفته هـا پـس از برکناری وزیر به بغداد رسید و ابوعلی بن مقله وزیر ایـن اوراق را برداشـت و بـه امـورات وزارت سامان داد (همان : ٢٦٢).