Abstract:
به نظر می رسد واژٔه «هورقلیـا» یکـی از مفـاهیم کلیـدی بـرای حـل بسـیاری از دشواری ها و موارد نامفهوم در اندیشه و آرای شیخ احمد احسـایی اسـت ؛ زیـرا وی بارها در مواردی همچون حیات دنیوی امام عصر (عـج )، معـراج جسـمانی رسـول خدا (ص ) و معاد جسمانی ، کوشیده است همـه آنهـا را بـا همـین حیـات و جسـم هورقلیایی توجیه و تفسیر کند. از این رو، با فهـم و درک مفهـوم ایـن واژه کلیـدی می توان در بسیاری از موارد، در بررسی آثار و عقاید وی از آن بهـره جسـت . بـرای نخستین بار سهروردی در حکمت اشراق خویش از عالم هورقلیـا سـخن بـه میـان آورده و به شرح و بسط آن پرداخته اسـت . امـا مـروج ایـن اصـطلاح شـیخ احمـد احسایی است . در این مقاله می کوشیم معنا و مفهوم واژٔه «هورقلیا» را، که بارها در آثار سهروردی و شیخ احمد احسایی ، موسس فرقه شیخیه ، به کار رفته است ، تبیین کنیم . سپس دیدگاه وی را در این زمینه برسـی کـرده ، در انتهـا چگـونگی توجیـه معراج رسول خدا و معاد جسمانی با استفاده از این مفهوم را، نقد می کنیم .
Machine summary:
اصطلاح هورقلیا در اندیشۀ شیخ احمد احسایی و سهروردی 1 علی اکبر باقری چکیده به نظر می رسد واژٔە «هورقلیـا» یکـی از مفـاهیم کلیـدی بـرای حـل بسـیاری از دشواری ها و موارد نامفهوم در اندیشه و آرای شیخ احمد احسـایی اسـت ؛ زیـرا وی بارها در مواردی همچون حیات دنیوی امام عصر (عـج )، معـراج جسـمانی رسـول خدا (ص ) و معاد جسمانی ، کوشیده است همـۀ آنهـا را بـا همـین حیـات و جسـم هورقلیایی توجیه و تفسیر کند.
(احسـایی ، ١٤٣٠، ص١٠) این در حالی اسـت کـه ، عالمـان شـیعی ، چـون شـیخ صـدوق در کتـاب کمـال الـدین و تمـام النعمــه ، طبرســی نــوری در الــنجم الثاقــب ، محمــدباقر مجلســی در کتــاب بحــارالانوار و بســیاری دیگــر از علمــا و دانشــمندان ، بــا نقــل ملاقات هــا، تشــرفات و شــرح زنــدگی انسان هایی که عمـر طـولانی کرده انـد (معمـرین ) می کوشـیدند ملاقـات بـا امـام عصـر (عـج ) را در عصـر غیبـت ، در همـین عـالم مـادی و جسـمانی اثبـات کننـد؛ و هـیچ یـک از آنهـا، در مورد حیات جسمانی امام عصـر هماننـد بزرگـان شـیخیه ، رأی نداده انـد.
زیرا توضیحاتی که شـیخ احمـد در آثـار خود درباره آن می دهد عالم هورقلیا را به معنای ملک آخر دانسته و بقای انسان در عالم آخر را با آن جسم لطیف می داند و آن را جسم هورقلیـایی نـام می نهـد کـه علی الظـاهر بـا جسـم مثـالی سهروردی نیز قابل تطبیق است ؛ و در توضیح آن می گوید: «لفظ هورقلیا، معنـی آن ملـک دیگـر است ؛ زیرا مراد عالم برزخ متوسط بین عالم ملک و ملکوت است ؛ و آن عالم دیگـر اسـت ، یعنـی عالم اجسام عالم ملک است ، و این عالم ملک است ، و آن را ورایی نیست ».