Abstract:
تورم لجام (افسار) گسیخته که از آن به «فوق تورم»[i] و «ابرتورم»[ii] هم تعبیر شده، شدیدترین و پیشرفته ترین نوع یا مرحله تورم است که درخلال آن، ارزش پول ملی یک کشور، و به عبارت دیگر قدرت خرید و قابلیت تبدیل آن به سایر واحدهای پولی، به پایین ترین حد سقوط می کند و در اواخر کار غالبا به صفر می رسد. در تاریخ تحولات اقتصادی جهان، به ویژه در مغرب زمین، نمونه ها و موارد متعددی از این گونه تورم مشاهده می شود که همگی آنها متعلق به دو سه قرن اخیر یعنی دورانی است که پول کاغذی (paper money)ـ و یا به اصطلاح دقیق تر اسکناس غیرقابل تبدیل به فلز (طلا، نقره، ...) ـ رفته رفته رواج عام و قانونی یافت و از آنجا که برخلاف پول مسکوک (coined money)، به سهولت و سرعت قابل تکثیر بود، این امکان بالقوه خطرناک را برای دولت ها فراهم آورد که هرازگاهی، به استناد افزایش هزینه ها و کاهش درآمدها و بدون رعایت ضوابط و شرایط مقرر، به انتشار اسکناس جدید مبادرت کنند و درنتیجه به حجم نقدینگی در جامعه بیفزایند
Machine summary:
( ـ رﻓﺘﻪرﻓﺘﻪ رواج ﻋﺎم و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻳﺎﻓﺖ و از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﭘﻮل ﻣﺴﻜﻮک ) ،(coined moneyﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ و ﺳـﺮﻋﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻜﺜﻴﺮ ﺑﻮد، اﻳﻦ اﻣﻜـﺎن ﺑـﺎﻟﻘﻮه ﺧﻄﺮﻧـﺎک را ﺑـﺮای دوﻟـﺖﻫـﺎ ﻓـﺮاﻫﻢ آورد ﻛـﻪ ﻫﺮازﮔﺎﻫﻲ، ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﻛﺎﻫﺶ درآﻣﺪﻫﺎ و ﺑﺪون رﻋﺎﻳـﺖ ﺿـﻮاﺑﻂ و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻘﺮر، ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر اﺳﻜﻨﺎس ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺒﺎدرت ﻛﻨﻨﺪ و درﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﺣﺠـﻢ ﻧﻘـﺪﻳﻨﮕﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻴﻔﺰاﻳﻨﺪ.
ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻗﻬﺮی اﻳﻦ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﺑﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﭘﻮل درﮔﺮدش و ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ، ﺗﻮرم ﻓﺮاﻳﻨﺪهای ﺑﻮد ﻛﻪ از اواﻳﻞ ﺟﻨﮓ آﻏﺎز ﺷﺪ و در ﺳﺎل 7191 در آﺳﺘﺎﻧﺔ ﭘﻴﺮوزی ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﺪت ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ اداﻣﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ »ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻗﻴﻤﺖﻫﺎ ﻃﻲ 3 ﺳﺎل )4191 ﺗﺎ ژوﺋﻦ 7191( ﺣﺪاﻗﻞ 7 ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد«.
در ﻋﻤﻞ ﻧﻴﺰ ﺑﻠﺸﻮﻳﻚﻫﺎ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ، در زﻣﻴﻨﺔ اﻧﺘﺸﺎر اﺳﻜﻨﺎس ﺟﺎﻧﺐ اﺣﺘﻴﺎط را رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ در 8 ﻣﺎه ﺳﺎل 8191، ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺠﻢ ﭘﻮل ﻛﺎﻏﺬی در ﮔﺮدش ﺣﺘﻲ از دورة ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﻫﻢ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻮد.
ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻣﺎرﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد، ارزش )= ﻗﺪرت ﺧﺮﻳﺪ( ﭘﻮل ﻛﺎﻏﺬی در اﻛﺘﺒﺮ 0291 ﺑﻪ ﻳﻚﺻﺪم ارزش آن در اﻛﺘﺒﺮ 7191 ﺗﻨﺰل ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد )ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻗﻴﻤﺖﻫﺎ ﻃﻲ ﺳﻪ ﺳﺎل 001 ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد!( )ﻗﺒﺎدی، 8631: 771-671(.
ﺗﺤﺖ اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ، اﻧﺘﺸﺎر ﭘﻮل ﻛﺎﻏﺬی و اﺧﺬ ﻣﺎﻟﻴﺎت اﺟﺒﺎری ازﻃﺮﻳﻖ ﺗﻮرم، ﺗﻨﻬﺎ راهﺣﻞ و اﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ درﺑﺮاﺑﺮ دوﻟﺖ ﻗﺮار داﺷﺖ.