Abstract:
نوشتار حاضر، با هدف تمرکز بر مفهوم تربیت و ارائه تعریفی نو از آن بر اساس روش توصیفی- تحلیلی، در صدد است تا با استمداد از مفاهیم فلسفی، میزان انطباق مفهوم «تربیت» بر مفهوم «حرکت در فلسفه» را تبیین نماید. بدین منظور، در بخش اول، معانی لغوی واژه تربیت در سه زبان عربی، فارسی و انگلیسی بررسی و برای راه یابی به معنایی واحد از این واژه در زبان عربی، از میان دو ریشه «رب ب» و «ر ب و»، ماده دوم ترجیح داده شد. بخش بعدی پژوهش، کاربردها و اصطلاحات تخصصی تربیت را بررسی کرده، با طبقه بندی تعاریف موجود و تبیین دو گونه روش شناسی برای تعریف تربیت (تعریف ارزشی و تعریف تحلیلی)، رهیافت دوم را مدنظر قرار داد و با این تحلیل که «تغییر و تحول تدریجی در گستره زمان» عنصر اصلی تربیت به شمار می رود، فرضیه تطبیق مفهوم تربیت با مفهوم حرکت در فلسفه را پیش کشید. در ادامه، عناصر شش گانه حرکت در فلسفه بر مفهوم تربیت تطبیق شد و میزان انطباق مفهوم تربیت بر مقولاتی که فلاسفه حرکت را در آنها جاری می دانند، مورد بررسی قرار گرفت و در پایان، تعریفی از تربیت ارائه شد.
Machine summary:
اينان عقيده دارند که مفهوم يا به قول بعضي از آنها، شبکه مفهومي تربيت را بايد از مطالعه و بررسي مصداقهاي آن به آن صورت که در گفتار متداول به کار ميرود استخراج کرد (كاردان و ديگران، 1372، ص 333- 334؛ کاردان، 1381، ص 26)؛ مثلاً آر اس پيترز نظريهپرداز انگليسي، که تا حدي از اين مشرب پيروي ميکند، با بررسي معاني واژه تعليم و تربيت در بافت زبان، سعي کرده است معيارهايي را انتزاع کند که به عقيده او، به موجب آنها ميتوان فرايند تعليم و تربيت را از غير آن بازشناخت و سرانجام گروهي خود را مقيد به تعريف ميدانند.
روند تخصصي کردن اين واژه تا بدانجا ميرسد که در متون تخصصي به خصوص حوزه روانشناسي و علوم تربيتي، واژه تربيت را در مقابل واژه و مفهوم آموزش و تعليم مينهند و «تربيت» را آبستن چنين معنايي ميکنند: «تغييراتي تدريجي که تنها در ساحت صفات و رفتار در انسان ديگر ايجاد ميشود»؛ در حالي که آموزش عبارت است از تغييرات شناختي و ذهني.
فرايند تربيت تنها در سه مقوله از مقولاتي که بنا بر نظر مشهور فلاسفه حرکت در آنها ممکن است، رخ ميدهد و در اصطلاح مورد بحث جاي دارد که عبارت است از جوهر، كيفيت و كمّيت و نيز در مقولات فعل (اَن يفعَل) و انفعال (اَن ينْفَعِل) که البته، حرکت در اين دو جاري نميشود؛ ولي ميتوان تربيت را صادق دانست.