Abstract:
بیمه گذار در انعقاد قرارداد بیمه بر مبنای اصل حسن نیت متعهد به افشاء اطلاعات و خودداری از اظهارات کاذبه می باشد. افشاء اطلاعات در قراردادهای بیمه از اهمیتی بنیادین برخوردار است چندان که می توان گفت تعهد مزبور از جمله شرایط اساسی عقد بیمه بوده و زیر بنای تعهدات طرفین را تشکیل می دهد زیرا حقایق و اطلاعات خاص که بیمه گر با تکیه بر آن می تواند میزان احتمال و درجه وقوع خطر را ارزیابی و محاسبه بنماید به طور معمول بر اطلاعاتی مبتنی است که در اختیار بیمه گذار می باشد. تعهد بیمه گذار به افشاء اطلاعات بی حد و مرز نبوده بلکه حدود و ثغوری دارد به این معنا که او بایستی «اطلاعات اساسی» را در اختیار بیمه گر قرار دهد. اما در باب این موضوع که معیار اطلاعات اساسی چیست تا کنون در نظام های حقوقی مختلف معیارهای متعددی مانند بیمه گر محتاط و بیمه گذار معقول پیشنهاد شده است که هریک از آنها در قوانین کشورها مورد تبعیت قرار گرفته است. در این نوشتار ضمن بررسی مسائل فوق، موضع حقوق ایران نیز مطالعه خواهد شد.
Machine summary:
افشاء اطلاعات در قراردادهای بیمه از اهمیتی بنیادین برخوردار است چندان که می توان گفت تعهد مزبور از جمله شرایط اساسی عقد بیمه بوده و زیر بنای تعهدات طرفین را تشکیل می دهد زیرا حقایق و اطلاعات خاص که بیمه گر با تکیه بر آن می تواند میزان احتمال و درجه وقوع خطر را ارزیابی و محاسبه بنماید به طور معمول بر اطلاعاتی مبتنی است که در اختیار بیمه گذار می باشد.
در واقع قراردادهای بیمه از معدود قراردادهایی است که اصل حد اعلای حسن نیت (Utmost Good faith) در آن جاری است و این خصیصه در تمام نظام های حقوقی دنیا مورد توجه قرار گرفته است زیرا مشخصه خاص قرارداد مزبور که آن را از سایر عقود متمایز می سازد احتمال وقوع خطر قابل توجه در آینده است .
ب ) سوالی که مطرح می شود اینکه آیا تعهد به دادن اطلاعات محدود به زمان انعقاد عقد بیمه است یا اینکه بعد از انعقاد عقد بیمه گذار همچنان بدان متعهد است ؟ منظور از طرح سوال مزبور، ناظر به مورد تشدید خطر که قانون بیمه تکلیف آن را مشخص نموده است ، نمی باشد بلکه فرض سوال این است که بعد از افشاء اطلاعات در زمان مذاکرات مقدماتی و انعقاد عقد بیمه ، چنانچه بیمه گذار به مطالب دیگری دسترسی پیدا کند که برای بیمه گر مهم تلقی می شود، آیا موظف به افشای آن می باشد یا تعهد وی پایان یافته است ؟ برخی بر این نظر هستند که چون قراردادهای بیمه مبتنی بر حسن نیت هستند لذا تفاوتی میان مرحله انعقاد عقد و پس از آن وجود ندارد.