Abstract:
«درایه الحدیث» علمی است که از دیرباز مورد توجه دانشمندان حدیث بوده است. آن چه از پژوهش های انجام شده در تاریخ علم درایه در بین اهل سنت و شیعه نمایان می شود، حکایت از سابقه بیشتر این دانش در میان اهل سنت دارد، و مشهور است که شکل گیری مباحث درایه ای در شیعه به زمان شهید ثانی و پس از ایشان برمی گردد؛ آن چه از بررسی مباحث درایه ای موجود در احادیث و کتب اربعه حدیثی شیعه، به دست می آید که این دانش در دوران معصومان وجود داشته است، و این به معنای نقصان نتیجه گیری های مشهور در تاریخ علم درایه است. پژوهش حاضر در صدد است با تمرکز بر کتب اربعه شیعه، وجود مصطلحات درایه ای را در میان شیعه اثبات کند. نتیجه این که، سابقه دانش درایهالحدیث در شیعه از دوران معصومان خواهد بود.
Machine summary:
"/> و این امر با بررسی مباحث درایهای در سخنان ایشان و نیز مباحث درایهای موجود در کلام مؤلفان کتب حدیثی، بهویژه کتب اربعة حدیث شیعه، قابل پیگیری است؛ به طوری که میتوان کتاب استبصار شیخ طوسی را به دلیل کاربرد مصطلحات حدیثی متعدد در آن، نگاشتهای کاربردی در درایه دانست.
"/> - حدیث: شیخ کلینی(ره) بارهها این لفظ را به معنای مصطلح آن در درایه و علمالحدیث در کتاب کافی به کار برده است.
"/> در اثر ارزشمند من لا یحضره الفقیه، در مقام نقل یا نقد احادیث از اصطلاحات درایهای ذیل بهره جسته است: - خبر: این اصطلاح حدودا 115 مرتبه در فقیه به کار رفته است که همان مفهوم کنونی «خبر» در درایه را میرساند؛ برای نمونه، در باب «ارتیاد المکان للحدث و السنة فی دخوله و الآداب فیه إلی الخروج منه» آورده است: «و فی خبر آخر من سد طریقا بتر الله عمره».
"/> که این اصطلاح را نیز شیخ طوسی بارها به کار برده است.
"/> با توجه به این که کلام مزبور، در ذیل حدیثی ذکر شده که از معصوم روایت شده است، میتوان دریافت که در کلام شیخ، منظور از «مقطوع»، حدیث مقطوع مصطلح در درایه نیست، بلکه منظور ایشان همان معنای لغوی، یعنی قطع و افتادگی در سند حدیث و یا مقصود همان حدیث منقطع است که شیخ آن را با حدیث مقطوع مترادف دانسته است.
هرچند در حال حاضر، اولین کتاب درایهای چاپشدة شیعه الرعایة شهید ثانی است، ولی وجود اسامی کتب درایهای شیعه در فهرست شیخ طوسی و نجاشی و نیز وجود اصطلاحات حدیثی در متون احادیث و کتابهای حدیثی شیعه، نشان از وجود این دانش در میان شیعیان است که البته تألیفات مستقل دربارة آن، اکنون در دسترس نیست.