Abstract:
هر جهان اجتماعی سه لایۀ معنایی، نهادی و فردی دارد. با پیوند لایههای معنایی و فردی، طی فرایندهای دگرسازی، دیالکتیک بیرونی جهان اجتماعی برقرار میشود. فرد نیز سه لایۀ هویتی دانشی، خواهشی و توانشی دارد. با پیوند نظر و عمل افراد، طی فرایندهای خودسازی، دیالکتیک درونی جهان اجتماعی برقرار میشود. با دیالکتیک بیرونی و درونی جهان اجتماعی، «نهادها» و «نظامهای اخلاقی» شکل میگیرند. جهانهای اجتماعی گوناگون بنا به هویتشان، اتکای یکسانی بر نظم نهادی و نظم اخلاقی ندارند. تاکنون متلایمترین نظم اخلاقی، در جهانهای اجتماعی دینی رخ نمود، و کارآمدترین نظم نهادی به مدد علم تجربی در جهان دنیوی تجدد، سربرآورد. نخبگان علمی جامعۀ ما بیش از همه، از فرایندهای تربیتی علم تجربی، متأثر میشوند که انتظار میرود آثار اخلاقی آن را بروز دهند. توزیع نظامهای اخلاقی قدسی و دنیوی در میان نخبگان علمی کشور، نشانگر نقش علم تجربی در بازتولید جهانهای دینی و دنیوی است. نخبگان علمی، بیشتر در میانۀ طیف نظامهای اخلاقی قدسی ـ دنیوی قرار میگیرند و پایبندی عملی آنان به ارزشهای اخلاقی، پایین ارزیابی میشود و متغیرهایی چون تعلق خانوادگی و جهانشناسی دینی همراه آن در اجتماعی شدن اولیه و تعلق صنفی ـ تخصصی و جهانشناسی علمی همراه آن در اجتماعی شدن ثانویه، نظام اخلاقی آنها را توضیح میدهد.
Every social world has three spheres: semantic، constitutional and individual. When the semantic and individual spheres are linked together through a transformational process، the external dialectic of social world takes form. Everybody has three identifying spheres: knowledge-based، request-based and potential-based. By linking up people's thought with their action in the process of self-making، the internal dialectic of social world takes form. Constitutions and ethical systems take form through the external and internal dialectic of social world. Based on their identities various social worlds do not rely on constitutional and ethical order in the same way. Until now، the most compatible ethical order in religious social worlds has come to existence and the most efficient constitutional order in material world has initiated with the help of experimental science. The intellectual elites in our society are influenced by the educational process of experimental science more than any، so that they are expected to exert their moral behavior on others. The distribution of worldly and divine ethical systems among the intellectual elites is a testimony the role which experimental science plays in recreating worldly and religious worlds. The intellectual elites ranks in the middle of worldly -divine ethical systems and their practical fidelity to ethical values has a low grade، and such variables like family tendency and its religious cosmology in preliminary sociability، besides specialty and special- job tendency and its scientific cosmology in secondary sociability explain their ethical system.
Machine summary:
"وقتی محتوای تربیت (دگرسازی) را علم تجربی پر میکند، اخلاق (خودسازی) چگونه میشود؟ نهاد علم تجربی، ممر دسترس نخبگان علمی به کدامیک از جهانهای اجتماعی دینی و دنیوی و مسیر بازتولید کدام جهان است؟ نظام اخلاقی نخبگان علمی، نشانگر خوبی برای آگاه شدن از بازتولید جهانهای اجتماعی دینی و دنیوی و نقش علم تجربی در این زمینه است.
نهاد خانواده در ایران، هنوز محمل انتقال جهان اجتماعی، هویت و نظام اخلاقی دینی است؛ ولی بهسبب تماس جهانهای اجتماعی دینی و دنیوی در همة سطوح و گشودگی آنها نسبت به یکدیگر، خانوادۀ ایرانی نیز تأثیراتی پذیرفته است.
نخبگان علمی رضایت یا نارضایتی شغلی خود را بیشتر به کدامیک از جهانهای اجتماعی دینی و دنیوی و عوامل آنها نسبت میدهند؟ نارضایتی از مدیریت علم، شیوۀ ارزشیابی استادان، درآمد، امنیت شغلی، امکان طرح آزادانة مباحث، ارتباط آزادانه با محافل علمی جهان، عدم استقبال جامعه و مسئولان از تولیدات علمی، یا پاسخگو نبودن علم به نیازهای جامعه، غیربومی و دنیوی بودن علم، عدم پاسخگویی علم تجربی به نیازها و مسائل بنیادی بشر، ایدئولوژی همراه علم و سرکوب دیگر سطوح عقلانیت، از مصادیق این ارجاعات است.
به میزانی که افراد خودشان را با شغلشان تعریف کنند و شغل را از عناصر بنیادین هویت خویش بدانند و دل در گرو آن داشته باشند و اجتماع صنفی آنها نیز این تصویر ذهنی آنها را بهمنزلة واقعیتی بیرونی تأیید کند، به همان میزان میتوان انتظار داشت نهاد علم تجربی و دانشگاه از عناصر تبیینکنندۀ نظام اخلاقی نخبگان علمی بهشمار آید."