Abstract:
برنامه آموزش فلسفه برای کودکان، به منزله رویکردی تربیتی با محوریت گفت وشنود و با هدف پرورش تفکر مسئولانه، خلاق، و نقاد، متاثر از دیدگاه های تربیتی چندی است که در پژوهش های داخلی درباره برخی از آن ها تحقیق و بررسی صورت گرفته است. در این میان به دیدگاه تعلیم و تربیت انتقادی، که از دهه های پایانی قرن بیستم در فضاهای آموزشی دنیا تاثیر فراوانی داشته، کم تر توجه شده است. این مقاله، ضمن بررسی خاستگاه ها، ماهیت، و ویژگی های تعلیم و تربیت انتقادی یا رادیکال، این رویکرد را بنابر آرای برجسته ترین مربی آن، پائولو فریره، تبیین می کند. به این منظور ماهیت تعلیم و تربیت و مهم ترین مفاهیم و مضامین در اندیشه این مربی انتقادی قرن بیستم بررسی خواهد شد. نتایج مطالعات حاکی از برخی تشابهات در دو نگره تربیتی (رویکرد انتقادی و برنامه آموزش فلسفه برای کودکان) است که با روش استنتاجی به دست آمده است؛ شباهت هایی همچون پرورش تفکر و آگاهی انتقادی، طرح مسئله، آموزگار در نقش تسهیل گر، حلقه کندوکاو فلسفی و حلقه فرهنگی، شیوه آموزشی گفت وشنود بین آموزگار و دانش آموز به جای روش سنتی انتقال یک جانبه و تک گویانه مطالب از آموزگار به یادگیرندگان، مخالفت با تاکید صرف بر حافظه و حفظ طوطی وار مطالب، تاکید بر مشارکت فعال و آزادی عمل دانش آموزان و یادگیرندگان در فرایند آموزشی، تشویق به خوداندیشی و تفکر متاملانه که در هر دو دیدگاه به وضوح دیده می شود.
Machine summary:
تعلیم و تربیت انتقادی و پیوندهای آن با برنامۀ آموزش فلسفه برای کودکان ملیحه راجی * چکیده برنامۀ آمـوزش فلسـفه بـرای کودکـان، بـه منزلـۀ رویکـردی تربیتـی بـا محوریـت گفت وشنود و با هدف پرورش تفکر مسئولانه ، خلاق، و نقاد، متأثر از دیـدگاههـای تربیتی چندی است که در پژوهش هـای داخلـی دربـارة برخـی از آنهـا تحقیـق و بررسی صورت گرفته است .
نتایج مطالعـات حاکی از برخی تشابهات در دو نگرة تربیتـی (رویکـرد انتقـادی و برنامـۀ آمـوزش فلسفه برای کودکان) است که با روش استنتاجی به دست آمده است ؛ شباهت هـایی همچون پرورش تفکر و آگاهی انتقادی ، طرح مسئله ، آموزگار در نقش تسـهیل گـر، حلقۀ کندوکاو فلسفی و حلقۀ فرهنگی ، شیوة آموزشی گفت وشنود بین آموزگـار و دانش آموز به جای روش سنتی انتقال یک جانبه و تک گویانۀ مطالب از آموزگـار بـه یادگیرندگان، مخالفت با تأکید صرف بر حافظه و حفظ طوطی وار مطالب ، تأکید بـر مشارکت فعال و آزادی عمـل دانـش آمـوزان و یادگیرنـدگان در فراینـد آموزشـی ، تشویق به خوداندیشی و تفکر متأملانه که در هر دو دیدگاه به وضوح دیده می شود.
مثلا، دیوید کندی همراه با اندیشۀ تفکر و کودک، سال سوم، شمارة اول، بهار و تابستان ١٣٩١ فریره، که تعلیم و تربیت گفت وشنودی شالودهای بـرای تغییـر اجتمـاعی و آزادکننـدگی بـه دست می دهد، حلقۀ کندوکاو فلسفی را شکلی از تربیت هنجاری مـی دانـد کـه اسـتلزامات بی شماری برای تحول حیات اجتماعی دارد و در پی فائق آمدن بر مناسبات سـلطه ای اسـت که از ارتباط بین کودک و بزرگسال آغاز می شود.