Abstract:
جغرافیای اقتصادی بخشی از جغرافیای انسانی است که در آن دو عامل انسان و طبیعت در ارتباط با یکدیگر قرار میگیرند و چگونگی بهرهبرداری انسان از منابع بررسی میشود. این منابع گاهی طبیعی و در مواردی نیز نشأتگرفته از نیازهای مادی انسان هستند که تجارت یا روابط بازرگانی، نمونۀ بارز دستۀ دوم است. برقراری امنیت راههای تجاری لازمۀ رونق تجارت در هر منطقه است. حضور فعال نزاریان در قهستان امنیت جادهها را با خطر جدی مواجه کرد؛ این امر در آغاز سلجوقیان و حکام مناطق همجوار را به واکنشهای نظامی و در نهایت تعامل با نزاریان واداشت. ارتباط موجود میان سیاست قلعهگزینی نزاریان در قهستان و درگیریهای مکرر سلجوقیان با آنان، پرسش مطرحشده در پژوهش حاضر است. جواب فرضی به پرسش مطرحشده این است که اختلالی که نزاریان به لطف استحکامات خود در امر تجارت ایجاد میکردند، صدمات اقتصادی جبرانناپذیری را بر سلجوقیان وارد میآورد و به دنبال آن، درگیری با نزاریان را امری اجتنابناپذیر میکرد.
Economic geography is part of human geography. In the former، man and nature are studied in relation with each other. In addition، the way man utilizes resources is also investigated. These resources are sometimes natural، and they are sometimes the result of human material needs; trade and business are examples of this second category. Establishing security in the trade roads is necessary for trade boost in any region. The active presence of Nizaris in Quhistan put the security of roads under a serious danger. This initially led to reactions by Seljuks and rulers of neighboring territories، but eventually forced them to interact with the Nezaris. The question raised in this research is the relationship between Nizaris'' policy of choosing castles in Quhistan and repetitive clashes between them and the Seljuks. The hypothetical answer to the question is that thanks to the Nizaris powerful economic trades، any disorder would bring irreparable economic damage to the Seljuks; this made fighting with the Nizaris inevitable.
Machine summary:
بیشتر قلاع نزاری قهستان در ارتفاعات و مناطق صعب العبور واقع بـوده و امـروزه بازمانـده این اماکن گویای این واقعیت است ؛ قلعه هایی چون مـؤمن آبـاد ١، درح ٢، طـبس مسـینا ، و 3 شاهنشاه (شاهدژ)٤ از جمله استحکامات مهم و بازمانده از تاریخ نزاریان قهستان هستند که جملگی در کوهستان های پرپیچ وخم قهستان بنا شده بودند.
٤. ٢ پیشینه تشیع و حمایت از علویان سابقه حضور علویان و هواداران آن ها را در قهستان می توان یکی دیگر از عوامـل جـذب نزاریان به این منطقه نام برد؛ به عنوان مثال ، اصطخری از قاین بـه عنـوان یکـی از مراکـز تشیع در خراسان یاد کرده است (اصطخری ، ١٣٤٧: ٢١٥).
انتخاب درح به عنوان نخستین پایگاه نظامی نزاریان از جهت نزدیکی به مرزهای سیستان نیز حایز اهمیت بود، چراکه نزاریان با انتخاب آن ، بیشترین مسـاحتی را کـه مـی توانسـتند از قهستان در تملک خویش داشته باشند، مشخص کرده بودنـد و ایـن مسـئله زمـانی اهمیـت می یابد که بدانیم آن ها از همان آغاز با تلاش برای تصرف قلعه شاهنشـاه کـه در فاصـله ٩٠ کیلومتری جنوب درح واقع است ، به نفوذ در سیستان نیز اندیشیده بودنـد (تـاریخ سیسـتان ، ١٣٨٨: ٣٨٨).
نخستین بار کـه در منـابع بـه ایـن منطقه و قلعه معروف آن برمی خوریم ، ارتباط آن با تاریخ نزاریان در قهستان است (ابن اثیـر، ١٤١٥: ٩/ ٤٢).
چنان که اشاره شد، شروع فعالیـت نزاریـان قهسـتان در ٤٨٤ق و از قلعه درح بود و در ٤٩٤ق نیز درگیری های پراکنـده ای بـا سـلجوقیان در قلعـه طبس و سایر قلاع اطراف مؤمن آباد صورت گرفت .