Abstract:
آذربایجان در تحولات تاریخی دوره سلجوقی همانند اکثر ادوار تاریخ ایران جایگاه و اهمیت برجسته ای داشته است. با بررسی و مطالعه در منابع اصلی و مهم دوره سلجوقی روشن می گردد که از نیمه اول قرن پنجم هـ.ق. گروه های وسیعی از عناصر ترکمن (که غز یا اغوز نیز نامیده می شدند) به آذربایجان در نزدیکی مرزهای بیزانس سرازیر شدند. از همین دوره اهمیت ویژه آذربایجان به عنوان پایگاه اصلی ترکمنان و دولت سلجوقی آغاز شد. این پژوهش برآن است به این پرسش پاسخ دهد که آذربایجان در فتح آناتولی در دوره سلجوقی چه نقشی ایفا کرد؟ روش این پژوهش و جهت گیری شیوه گردآوری داده ها، تاریخی ـ تحلیلی است و دست آورد آن نشان می دهد که منطقه آناتولی درهمسایگی آذربایجان ایران از جمله نواحی مهم و مقصد در عرصه مهاجرت قبایل ترکمن وسیاست توسعه ارضی سلجوقیان بود. اما تصرف آناتولی بدون دسترسی به آذربایجان میسر نبود. به عبارت دیگر آذربایجان کلید فتح آناتولی و حتی قفقاز برای سلجوقیان بود.
Machine summary:
نقش آذربایجان در فتح آناتولی توسط سلجوقیان (با تأکید بر فعالیت های ترکمنان غازی )* عزیز طالعی قره قشلاق ١ محمدتقی امامی خویی ٢ چکیده آذربایجان در تحولات تاریخی دورة سلجوقی همانند اکثر ادوار تاریخ ایران جایگاه و اهمیت برجسته ای داشته است .
٧ هدف پژوهش حاضرشناخت جایگاه و نقش آذربایجان در روندهای تاریخی است که بر اثر آن ترکمانان و دولت سلجوقی (سلاطین بزرگ سلجوقی ) توانستند بخش های مهمی از قلمرو بیزانس را در شرق آناتولی به تصرف خود در آورند قبایل ترکمان در شکل حرکت های تهاجمی و مهاجرت های فصلی و تدریجی و به منظور کسب مراتع و غنایم جنگی وارد آناتولی می شدند زیرا حیات اقتصادی آنها وابسته به تأمین مراتع و اقامتگاه های مساعد بود در حالی که دولت سلجوقی با اتخاذ استراتژی های سیاسی ـ نظامی هدفدار (به ویژه بعد از نبرد ملازگرد) قصد گسترش نفوذ و توسعه قلمروی سیاسی خود در آناتولی را داشت .
عزالدین ابن الاثیر، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران ، ترجمه علی هاشمی حائری (تهران : مؤسسه مطبوعاتی علمی ، ١٣٦٨) ج ١٦، ص ٩٥ ـ ٩٢ ـ ٩١.
جهت اطلاعات بیشتر به منابع ذیل رجوع کنید: نیشابوری ، ٢٤، حسینی ، ٥٣ ـ ٤٦، ابن الاثیر، ٣٠١ و ابوابراهیم قوام الدین فتح بن علی بن محمد بنداری اصفهانی ، تاریخ سلسلۀ سلجوقی ، ترجمۀ مجمدحسین جلیلی (تهران : بنیاد فرهنگ ایران ، ٢٥٣٦)، ص ٥١ ـ ٤٦.