Abstract:
برخی روایات اسلامی، زنان را نواقص العقول توصیف کرده اند، این روایات با برداشت ها و برخوردهای متعددی مواجه شده است، وموجب برانگیختن جدالی درعرصه های علمی شده اند؛ و نوشته های متعددی، در قالب های مختلف پیرامون این موضوع نوشته شده است. در مجموع سه برخورد با این روایات می بینیم؛ برخی منکر صدور آنها شده اند، عده ای با پذیرش آن، قائل به کاستی عقل زنان شده و گروهی نیز آنها را پذیرفتند و راه تاویل را انتخاب کردند.
لازم به یاد آوری است که این نصوص در مهم ترین منابع حدیثی فریقین آمده است، به همین دلیل لازم دانستیم آنها را از جوانب متعددی مورد بررسی قرار دهیم، و به این نتیجه رسیدیم که صدور این روایات انکار ناپذیر است، و متن آن نیز قابل اعتماد است، لذا چاره ای جز بررسی دلالت آن نداریم.
پس از بررسی معانی «عقل» در لغت و حدیث، و با کمک قرینه های به دست آمده، به این نتیجه رسیدیم که مقصود از عقل در این روایات، دیه است، و این دسته از روایات، درپی نکوهش غلبه زنان بر مردان آمدهاند.
Women were described as Navaqhis Al-Oqhul by some of the Islamic narrations، these narrations have been faced by various perceptions and attitudes، and have provoked a scientific disagreement; and various writings in different formats have also been written about this subject. There are three types of perceptions altogether: some have rejected the issuance of these narrations، some have accepted the intellect deficiency of women by acceptance of these narrations، and the other group have accepted these narrations by paraphrasing them. It is necessary to mention that these texts have been expressed in the main Hadith resources of the communions (Shia and Sunni)، because of this، we have necessarily studied these narrations from several aspects، and the conclusion is that the issuance of these narrations is irrefutable and the text of them is reliable، so there is no alternative except studying the implication of these narrations. After research on the meaning of «intellect»_ in Philology and Hdith_، and by the obtained evidences، we have known that the meaning of «intellect»، in these narrations، is Diah (Blood money) and the serious purpose of these narrations is to criticize superiority of women over men.
Machine summary:
از اینرو اگر این نصوص، دال بر نقصان عقل زن و کوته فکری او باشد، قطعا احساسات زنان را _ که نیمی از جامعه را تشکیل میدهند _ جریحه دار میکرد و صدور چنین کلامی از سوی یک حاکم با بصیرت و درایت، بسیار بعید است.
6. همۀ این روایات _ با وجود اختلاف در متن و اختلاف راوی _ برای نقصان عقل زنان، دلیلی یکسان ذکر کردهاند و آن دلیل عبارت است از اینکه شهادت زن، نصف شهادت مرد به شمار میآید.
9. با توجه به نکات یادشده، این سؤال مطرح میشود که اگر مراد از نقص عقل، نقص قدرت ادراک زنان باشد، شایسته بود به مواردی که سوگند آنها پذیرفته نیست، اشاره میشد، بهویژه آنکه موارد پذیرفته نشدن شهادت زنان، بیش از موارد پذیرش شهادت آنان است؛ زیرا کسی که توان عقلیاش ضعیف است، درک درستی از مسائل پیرامونی خویش ندارد و پذیرش شهادت وی موجب از بین بردن حقوق دیگران است.
4. با درنگ در نکتهای که گذشت و اینکه روایات دال بر نقصان عقل زن، تنها از پیامبر( و امیرالمؤمنین( نقل شدهاند، این احتمال مطرح میشود که مراد از عقل در این روایات، دیه و نه قدرت ادراک است، خصوصا زمانی که این تعابیر مشابه را در روایاتی که عقل را به معنای دیه به کار بردهاند ملاحظه کنید؛ مانند دو روایت ذیل است: عن عمرو بن شعیب، عن أبیه، عن جده أن رسول الله( قال: عقل المرأة مثل عقل الرجل، حتی تبلغ الثلث من دیتها.