Abstract:
مساله عدم به موازات مساله وجود، یکی از مهم ترین مباحثی است که همواره در شمار افکار اصلی فلاسفه و عرفا بوده است . عطار نیشابوری ، با تسلط در مبانی حکمت و عرفان اسلامی ، دیدگاه خود را در خصوص عدم با اشارات لطیف و مضمون آفرینی های ظریف به وضوح نمایان ساخته است . از دیدگاه عطار؛ «عدم ، عدم به نام است » و در واقع یک مرحله از مراحل ظهور نور وجود به شمار می آید. وی در استدلالی دیالکتیکی بیان می کند: ورای ذات حق چیز دگری نیست و دو عالم فرزند عدم اند و ندر نگاه عشق است که عدم و وجود یکسان می گردد. این پژوهش که به روش اسنادی انجام شده ، نخست نگرش های بزرگان در خصوص رابطة عدم و وجود، قلمرو معنایی عدم ، خاستگاه مطلق هستی و چشم انداز معنایی فنا و مرگ رت مورد بررسی قرار داده است . سپس با ذکر اشعاری از عطار به جهان بینی وی در این زمینه پرداخته است ؛ زیرا در پرتو شناخت دقیق سهم معرفتی عطار، از عدم می توان بسیاری از دقایق و نکات تصوف و عرفان اسلامی را تجزیه و تحلیل نمود.
Non-Being، in parallel with being، has always been among the major thoughts of philosophers as well as mystics. ‘Attār، proficient enough in the fundamentals of Islamic philosophy and mysticism، has made clear his viewpoint about Non-Being with subtle allusions and elegant purports. The present study aims to، first investigate the attitudes of eminent figures regarding the relationship between Non-Being and being، the semantic field of Non-Being، the unconditional birthplace of being، and the semantic perspective of death and mortality. Then، with reference to some of ‘Attār’s poems، it will represent his worldview regarding this matter. From the viewpoint of ‘Attār، “Non-Being is only a nominal Non-Being”، and as a matter of fact، it is one of the stages of the emergence of the light of being. As he states in a dialectic way، there is nothing beyond the Essence of God، and the two worlds are the offsprings of Non-Being، and it is through the eye of love that Non-Being and being become the same. The Present study، which has been carried out in a documentary (library)method، therefore tries to investigate this prominent figure’s position on Non-Being because we can analyze many of the Islamic mysticism points and facts in the light of exactly understanding ‘Attār’s mystic share of Non-Being.
Machine summary:
"(کشف المراد، ص٣) با این حال ، مهم ترین مطلب ذکر شده در خصوص بیان محدودة عدم ، این مسأله است که عدم ، لاوجود نیست ؛ بلکه دارای وجه متمایز معرفتی است ، به نحوی که از آن با عنوان «نهانخانه » یاد کرده اند: یـادآور ای عـدم ز نهانخانـة قـدم پنهان چگونه بودی و پیدا چگونـه ای (دیوان اشعار، ص٣٠٢) مصحح و عطارشناس معاصر، شفیعی کدکنی معتقد است مهم ترین اندیشه های عرفانی عطار که «گویا در آن متفرد است و هیچ یک از عرفای دیگر حتی حضرت مولانا هم به آن نپرداخته است ؛ مسأله شکستن مقولة وجود و عدم و برداشتن حصر عقلانی فلسفی مشهور است .
وجوبیت به سبب ظهور وجود او را یک اعتباری دیگر است و همچنان واجب ، دائما بر وجوب ذاتی خود باقی است و از ظهور واجب به صورت ممکن ، نه تغیری در ذات واجب لازم آید نه در ممکن »(مفاتیح الاعجاز: ٣٢٣) مطالب فلسفی و حکمی (مانند اینکه وجود حقیقی مخلوقات ، به حقیقت ربوبی وابستگی دارد و اساس ظهور، تابش نور وجودی حق است و همگی مخلوقات اگر چه از وجود برخوردارند، اما وجود امکانی آنان ، غیری است و چیزی بیش از نمایش پندار نیست ؛) در اشعار عطار نیشابوری با لطافت و ظرافت شعری بیان شده اند: صفـات خـویش را اندر قلم بین وجودت بی شکی عین عدم بین (جوهرالذات ."