Abstract:
حـالت نمایی افتـراقی پدیده ای در نظام صرفی زبان هایی است که مشخصه حالت را به شکل آشکار و به وسیله وندهای تصریفی بر روی گروه های اسمی نمایش میدهند. این پدیده در زبان های دارای نظام حالت مفعولی، به شکل حالت نمایی افتراقی سازة مفعول و در زبان های واجد نظام کنایی، بـ شـکل حالت نمایی افتراقی سازة فاعل است . ایـن مقالـه ضـمن معرفـی و توصـیف مـوارد فاعـل نمـایی و مفعول نمایی افتراقی در گویش هورامی، شرایط ظهور این پدیده ها را در ساخت های کنایی و مفعولی این گویش تبیین مینماید. در این راستا، با معرفی قدرت موضوعات فعلـی و نحـوة محاسـب آن در ساخت های مفعولی و کنایی، نشان میدهیم که تفاوت در میزان قـدرت موضـوعات فعلـی موجـب پدیدآمدن حالت نمایی افتراقی در این گویش می شود؛ بدین معنا که تنهـا موضـوعات فعلـی قـوی و برجسته میزبان پایانه صرفی حالت نما هستند. یافته های پژوهش حاضر نشان میدهند که حالت نمایی آشکار در ساخت های مفعولی گویش هورامی برای بازشناسی روابط دستوری و در ساخت های کنایی این گویش جهت بازنمایی برجستگی کلامی سازة گیرندة تکواژ حالت نما به کار میرود.
Machine summary:
"در این ساخت ها نیز همچون ساخت های کنایی بی نشان ، مفعول مسـتقیم مـ توانـد بـا فعـل جمله رابطۀ مطابقه برقرار کند و تنها در صورتی که مفعول مستقیم دارای مشخصـه هـای سوم شخص جمع باشد، وند تصریفی سـوم شـخص جمـع بـر روی فعـل اصـلی ظـاهر میشود و الگوی مطابقۀ فعلی از حالت پیش فـرض خـارج مـیشـود (نقشـبندی، ١٣٩٠ و ١٣٩٢).
در سـایر آثـاری کـه بـه بررسـی پدیــ ة مفعـول نمـایی افتراقـی در زبـان هـای ایرانــی پرداخته اند نظیر راسخ مهند(١٣٨٦)، راسخ مهند و ایزدیفـر (١٣٩٠)، عمومـا از رویکـرد تحلیلی آیسن ٢١ (٢٠٠٣) بهره گرفته شده است بنـابر تحلیـل آیسـن (همـان ) هرچـ یـک گـروه اسـمی در سلسـله مراتـب جانـداری و معرفگـی جایگـاه بـالاتری را کسـب کنـد، برجستگی بیشتری خواهد داشت و به همین دلیل حالت نمایی آشـکار آن نیـز محتمـل تـر خواهد بود.
٥- ٢- فاعل نمایی افتراقی داده های ارائه شده در بخش ٣-٢-٢ نشان دادند کـه در سـاخت هـای کنـایی نشـان دار در گویش هـورامی پدیـدة فاعـل نمـایی افتراقـی مشـاهده مـیشـود؛ تنهـا انـواع خاصـی از سازه های فاعل میتوانند تکـواژ حالـت نمـای غیرفـاعلی دریافـت کننـد و بـه تبـع آن در ساخت های کنایی نشان دار ظاهر شـوند.
به باور آنان هر چه میزان گذرایی یک سـاخت دسـتوری بیشـتر باشـد بـه همان میزان قدرت سازة فاعل (که میتواند در ساخت های کنـایی دریافـت کننـدة تکـواژ حالت نمای غیرفاعلی باشد) بیشتر خواهد بود و نتیجتا احتمال نشان دار شدن سـازة فاعـل افزایش خواهد یافت ."