Abstract:
مخاطرهشناسی از جمله علومی است که اگرچه بشر از گذشتۀ دور با آن مواجه بوده و حتی تکنیکهایی نیز برای پیشبینی آن در دست داشته است، در چرخۀ دانش جدید سابقۀ چندان طولانی ندارد. مفهوم مخاطره و ریسک وقتی معنا پیدا میکند که رخدادها دو ویژگی خاص از خود بروز دهند: اول آنکه غیرمنتظره باشند، و دوم آنکه آسیبزننده و زیانآور باشند. وضعیت عمومی کرۀ زمین را باید در زمرۀ دورههای گرم تلقی کرد و آنچه بهصورت دورههای سرد رخ داده، فراتر از نوعی شوک برودتی نبوده است، بهصورتیکه از 750هزار سال گذشته تا کنون، مجموع دورههای گرم 630هزار سال و مجموع دورههای سرد 120هزار سال بوده است. تشخیص غیرمنتظره بودن حوادث بهسادگی امکانپذیر نیست و نیازمند بهکارگیری تکنیکهای خاصی است که از آن جمله میتوان از روشهای آماری نام برد. در این شیوهها پیشفرضهای خاصی برای دادهها در نظر گرفته میشود، مانند اینکه متغیر عامل، از زمان تبعیت نکند یا بهتعبیری تصادفی باشد. پس از اثبات چنین فرضی، با بررسی رابطۀ یک یا چند ویژگی متغیر عامل، میتوان الگوی وقوع رخداد مخاطرهآمیز را تحلیل کرد. در این مقاله که برگرفته از یک طرح تحقیقاتی در دانشگاه اصفهان است، با واکاوی روشهای آماری مانند آزمون چرخشی عطف، تصادفی بودن پدیده اثبات شده و با تمسک به روش تحلیل چهارگانۀ شدت- فرکانس، نحوۀ وقوع آن تحلیل میشود. نتایج این تحقیق نشان میدهد که: - نحوۀ وقوع رخدادها سبب مخاطرهآمیزتلقی شدن آنها میشود؛ - مفهوم فرکانس- شدت در ژئومورفولوژی، بیانگر نحوۀ وقوع حوادث غیرمنتظره و بهعبارتی نوعی پیشبینی مشروط است که ما را در مدیریت مواجهه با این رخدادها یاری میدهد.
Machine summary:
"روش شناسی در این تحقیق از روش شناسی آماری برای اثبات غیرمنتظـره و تصـادفی بـودن طـول اسـتمرار زمانی دوره های گرم و سرد از ٧٥٠هزار سال قبل تاکنون استفاده شده و با استخراج این داده ها از یک نمونۀ برداشت شده از یخچالی در تیان شان (مرکز تحقیقاتی اوهایو ) و تبدیل ارقام نسبت 2 اکسیژن هجده به شانزده (O١٦.
64 این رقم به خوبی نشان میدهد که مجموع داده های استمرار زمانی دوره های گـرم و سـرد از ٧٥٠هزار سال پیش به این طرف فاقد روند است و در نتیجه میتوان آنها را تصادفی تلقی کـرد که در روال عمومی گرمای زمین رخنه کرده اند.
برای مثال اگر در منطقه ای سیل خیز دبیهای سیلابی ثبت شده در طـول یـک سـال به قرار ٢٠،١٠ ، ٢٥، ٤، ٨ ،٢، ١٢،١٥و١٨ متر مکعب در ثانیه باشد و بدانیم کـه طـی هـر سـال بـه طـور متوسط ١٢٠٠ تن رسوب توسط جریانات سیـــلابی حمل شده اند، میتوان گفت دست کـم ٥٠ درصـد رسوب حمل شده توسط دبی ٢٥ متر مکعب در ثانیه صورت گرفته ، زیـرا ایـن دبـی بیشـترین دبـی رخ داده با تواتر یک در طول سال است .
به طور خلاصه میتوان نتیجه گرفت که درصورتیکه حوادث مخاطره آمیز را تصـادفی فـرض کن م ی ، مبنای کلی کار تحلیل ها، رابطۀ بین فرکانس و شدت خواهد بود و البته نباید این نکته را نیز فراموش کرد که برای تعیین الگوهای رابطه ای بین این دو متغیر که ویژگی تصـادفی بـودن پدیده ها را بیان می دارد می توان از پیچیدگیهای متعدد آماری بهره گرفت ."