Abstract:
اوضاع اقتصادی ایران به ویژه کشاورزی از ایلغار مغول به شدت آسیب دید. غازان خان در طول حکومت نسبتا کوتاه خود، با انجام اصلاحاتی در صدد ترمیم و جبران آسیب های وارده بر اوضاع اقتصادی قلمرو ایلخانی برآمد، اما با توجه به مرگ زود هنگام غازان، این تردید وجود دارد که تأثیر این اصلاحات بر اوضاع کشاورزی در قلمرو ایلخانی ، پایدار بوده باشد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی در صدد است تا تأثیر این اصلاحات غازانی را بر بهبود وضعیت کشاورزی و کشاورزان در قلمرو ایلخانی مورد بررسی قرار دهد. این مقاله نشان می دهد که اگر چه بعد از درگذشت خواجه رشیدالدین فضل الله ، تداوم روند اصلاحات منقطع شد و دوباره عوامل مخرب بر زندگی کشاورزان مسلط شد،اما رونق کشاورزی خیلی تحت الشعاع قرار نگرفته و همچنان روند رو به رشد خود را حفظ کرد.
Machine summary:
"بـا توجـه بـه آنکـه مهـم تـرین عامـل لازم بـرای کشاورزی نیروی انسانی مجرب بود، برای غازان خان در این اوضاع و احوال ، اسکان مجدد روستاییان در دهات و بازگرداندن زارعان فراری به ولایتشان برای احیای کشاورزی، امـری لازم بود (رجب زاده ، ٢٣٥٣: ١٣٧)؛ بنابراین فرمان داد که هیچ کس اعم از مغـول و تازیـک حق ندارد رعایا و کشاورزان اراضی دیگر را به ملک خـویش راه دهـد و صـاحبان امـلاک موظــف بودنــد رعایــا و روســتاییان فــراری را بــه ولایــت و اراضــی خــویش بازگرداننــد (رشیدالدین ، ١٣٦٧: ٢.
آبادانی خزانه خزانۀ ایلخانی بیش از هرچیز بر مالیات متکی بود و در آن زمـان بـا توجـه بـه غلبـۀ زنـدگی کشاورزی، این مالیات و درآمد حکومت عموما مبتنی بر خراج اراضـی زراعـی بـود کـه از کشاورزان اخذ میشد؛ بنابراین پیش از عهد غازان کـه کشـاورزی رونقـی نداشـت ، میـزان خزانه و درآمد نقدی ایلخانان نیز اندک بود و چنان که گفته شد، غـازان در اوایـل سـلطنت خود با خزانۀ کاملا خـالی روبـه رو شـده بـود (رشـیدالدین ، ١٣٦٧: ٢."