Abstract:
پس از خروج نیروهای نظامی شوروی از افغانستان و در پی فروپاشی بلوک شـرق ، نقـش روسـیه بـه عنوان میراث دار قدرت شرق در افغانسـتان بـه شـدت کـاهش یافـت . حادثـه ١١ سـپتامبر و حملـه همه جانبه امریکا به افغانستان ، روسیه را بیش از پیش به حاشیه راند؛ به طوری که گاه با سیاسـت هـای امریکا و ناتو در افغانستان همراه میشد؛ گاه به لجستیک و انتقال تجهیزات و نیازمندیهـای امریکـا و متحدانش کمک میرساند و گاه با برخی سیاست های آنها مخالفت میکرد. اما امروز شـرایط سیاسـی منطقه تا حدود زیادی تغییر کرده است . مردم افغانستان طی ١٢ سال گذشته به خوبی درک کرده اند که علت حضور نیروهای خارجی نابودی تروریسم ، القاعده و طالبان ، بازسازی اقتصادی و ایجاد ثبـات و امنیت در افغانستان نبوده ، بلکه مبارزه با تروریسم تنها دستاویزی برای اهداف کلان امریکا و متحدانش در منطقه بوده است .
با توجه به این مساله و نگرانی مسکو از گسترش تروریسم ، افراط گرایی و ترانزیت مـواد مخـدر و حضور درازمدت امریکا در منطقه ، زمینه حضور بیشتر روسیه در افغانستان فراهم شده است . ایران نیـز به دلیل قرابت های جغرافیایی و فرهنگی با افغانستان و پیامـدهای متعـدد سیاسـی و امنیتـی ناشـی از حضور نیروهای خارجی در این کشور، با روسیه اشتراکات زیادی دارد. قاچاق و تجارت مواد مخـدر و وجود ناآرامیهای قومی و سیاسی همواره تاثیرات سویی بر دو کشور گذاشته اسـت . مجمـوع ایـن مسائل ایران و روسیه را به اتخاذ موضع در قبال حوادث افغانستان واداشـته اسـت . نوشـتار پـیش رو ضمن اشاره به اهمیت و جایگاه افغانستان در سیاست های منطقه ای روسـیه و ایـران ، بـه اشـتراکات و افتراقات مواضع دو کشور در افغانستان میپردازد.
لقد انخفض دور روسیا کوریث القـوة الشـرقیۀ فิی أفغانسـتان بعـد خـروج القـوات العسـکریه السوفیاتیۀ من افغانستان و انهیار معسکر الشرق . و قد أدت احداث ١١ ستمبر و الحرب الشـاملۀ الامریکیه علی افغانستان الی تهمیش دور روسیا أکثر فأکثر حیـث أن تلازمـت مـع السیاسـات الامریکیۀ و الأطلسیۀ فی افغانستان تـارة و تـارة اخـری تسـاعد نقـل المعـدات و التجهیـزات الضروریۀ ال لولایات المتحدة و متحدیها. و تارة اخری یعارض سیاساتهم . لکن الیوم قد تغیرت الظروف السیاسیۀ للمنطقۀ الی حد کبیر و قد أدرک الشعب الأفغิانی طوال ١٢ الاعـوام الماضـیۀ بأن وجود القوی الأجنبیۀ لیس لأجل حرب الارهاب و القاعده و الطالبان و اعادة بناء إقتصـاده و إحلال الإستقرار و الأمن فิی افغانستان بل کـان ذریعـۀ لتحقیـق الاهـداف الکلیـۀ للولایـات المتحدة و متحدیها فی المنطقه .
و قد اتاحت الأرضیۀ المساعدة لتدخل روسیا الأکثر فی هذا البلد بالنظر الی المسألۀ هذه و مخاوف موسکو من شیوع الإرهاب و التطرف و تجارة المخـدرات و الوجـود الامریکـی طوال المدة فی المنطقه . و قد توجد اشتراکات کثیرة بین ایران و روسیا بالنظر الـی التقـارب
الجغرافی و الثقافی بین ایران و افغانستان و التداعیات العدیدة السیاسۀ و الأمنیۀ الناتجه من وجود القوی الأجنبیۀ فی هذا البلد. لقد اتبعت تهریب و تجـارة المخـدرات و الاضـطرابات القومیۀ و السیاسیۀ بإستمرار تداعیات سیئۀ علی البلدین و قد أجبر مجمـوع هـذه العوامـل ایران و روسیا الی أخذ مواقف إزاء أحداث أفغانستان و یشیر المقال إلی أهمیۀ افغانستان و مکانتها فิی السیاسات الإقلیمیۀ الروسیۀ و الإیرانیۀ و الإشتراکات و الإختلافات بین مواقف البلدین تجاه أفغانستان .
After the withdrawal of Soviet military forces from Afghanistan and the
collapse of East Bloc, the role of Russia as the inheritor of east power in the
Afghanistan decreased. September 11 event and U.S. attack to Afghanistan
was faced Russia with contradiction, so that sometimes, Russia cooperated
with the U.S. and NATO policies in Afghanistan, sometimes, helped to logistic
and transport of needs of the U.S. and its allies and sometimes also disagreed
with some of their policies. But today, region political climate has changed to
great extent and Afghan peoples have understand very well during the last 12
years that cause of the presence of foreign forces has not been destroying
terrorism, al-Qaeda and the Taliban, rebuild the economy and security in
Afghanistan but war on terrorism has been only excuse for goals of the U.S.
and its allies in the region.
Due to this problem and Moscow's concerns from spread of terrorism,
extremism and drug transit and long-term U.S. presence in the region is
provided context of more presence of Russia in this country. Iran also because
of geographical and cultural affinities with Afghanistan and several political
and security consequences because of the presence of foreign forces in this
country has very commonalities with Russia. Trafficking and the drug trade
and the existence of ethnic and political unrest have had negative effects on
two countries. These issues have caused Iran and Russia not be Indifferent
towards events of Afghanistan. This paper according to the importance and
position of Afghanistan in Russia and Iran's regional policies examines
commonalities and differences of the two countries' positions.
Machine summary:
"باید توجه کرد که ورود امریکا و متحدانش به افغانستان به بهانه حوادث یازدهم سپتامبر 2001 تنها برای مبارزه علیه طالبان و القاعده نبوده است، بلکه آنها از این فرصت تاریخی استفاده کردند تا موقعیت خود را در مرزهای شرقی ایران تثبیت کنند و در جوار چین و مرزهای آسیای مرکزی در حیاط خلوت روسیه، نفوذ خود را گسترش دهند.
بنابراین دور از واقعیت نخواهد بود که افزایش حضور نظامی امریکاییها در افغانستان نمیتواند صلح و ثبات برای این کشور جنگزده فراهم کند، بلکه هدف امریکاییها جلوگیری از نفوذ روزافزون چین و روسیه در جمهوریهای آسیای مرکزی و زیر نظر داشتن جمهوری اسلامی ایران است.
حضور قدرتهای فرامنطقهای در محیط پیرامونی ایران و روسیه بر نظم طبیعی و همکاریهای قابل توافق میان کشورهای منطقه تأثیرگذار بوده است؛ زیرا در چنین شرایطی منافع و اهداف قدرت فرامنطقهای هژمون در اولویت قرار میگیرد و همچنین دولتها به دوست و دشمن تقسیم میشوند؛ از این رو همکاری و مشارکت دولتهای منطقهای بر مبنای منافع طبیعی و بلندمدت خود در ایجاد ساختار امنیتی پایدار و مبتنی بر همکاری با دشواریهای جدید مواجه میشود.
در مورد آینده تحولات افغانستان و موضوعات پیش رو، اشتراک و افتراق مواضع دو کشور را میتوان در قالب جدول زیر مورد توجه قرار داد: روسیه ایران تولید مواد مخدر اقدام از طریق سازمانهای بینالمللی به خصوص سازمان همکاری شانگهای ضرورت اقدامات جهانی، همراه با راهکارهای منطقهای استقرار پایگاههای نظامی امریکا مخالفت مخالفت ادامه حضور ناتو پارادوکس: ابراز نگرانی از خروج ناتو؛ مخالفت با پایگاه نظامی مخالفت مذاکره با طالبان حمایت مذاکره بینالافغانی انتخابات ریاستجمهوری حمایت حمایت در این میان تولید، کشت، ترانزیت و قاچاق مواد مخدر همواره یکی از چالشهای صحنه افغانستان و کشورهای پیرامونی بوده است."