Abstract:
دوره خلافت امام علی علیه السلام (35ـ41 هجری) به سبب شکل گیری شرایط سیاسی پیچیده ای که در پی کشته شدن عثمان به وجود آمد، عرصة تبادل نامه های متعددی میان طرف های درگیر بود. مطالعه و بررسی این نامه ها با هدف شناسایی رفتار سیاسی شخصیت های آن دوره، برگی جدید از پژوهش در حوزة تاریخ اسلام را ورق خواهد زد. شناسایی نکات محوری در نامه ها، شامل ادبیات، استدلال ها، ادعاها، انتقادها و دیگر نکات به کاررفته از یک سو، و مقایسه میان مطالب اظهارشده با منش و رفتار سیاسی گزارش شده نویسندگان آنها امکان رسیدن به اهداف این پژوهش را فراهم خواهد ساخت. این پژوهش بر آن است تا در مطالعه ای موردی و با به کارگیری روش «تحلیلی ـ تطبیقی»، میزان انطباق بین رفتارها و ادعاهای طلحه و زبیر را شناسایی کند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان دهندة تعارض اساسی میان ادعا و عملکرد آنهاست. ادعاهای موجود در نامة آنها مبنی بر بیعت اجباری، دخالت امام علی علیه السلام در قتل عثمان و ناشایستگی آن حضرت برای تصدی امر خلافت، که از مهم ترین شعار های سیاسی آنها بود، با گزارش ها و مستندات تاریخی در تضاد است.
Machine summary:
"بنابراین، پذیرش خلافت از سوی امام علی علیه السلام امری بود که طی آن، طلحه و زبیر ناچار شدند تابع عموم مردم باشند و نمی توانستند از آن سرباز زنند؛ زیرا خود از کسانی بودند که مخالفت خود را با عثمان برای حق و اصلاح دین قلمداد نموده بودند و اگر می خواستند با شخصیتی همچون علی علیه السلام مخالفت کنند زیرسؤال می رفتند.
ادعای طلحه و زبیر در جمع مردم بصره مبنی بر ستاندن بیعت اجباری از آنها، مبتنی بر یک پندار خودساخته ای بود که برای نسبت دادن قتل عثمان به دست یاران امام علی علیه السلام طراحی شده بود و با این روش می خواستند خود را از اتهام خون عثمان تبرئه نمایند.
در واقع، تن دادن طلحه و زبیر به خلافت امام علی علیه السلام به واسطة نگرانی آنها از نگاه منتقدانه مردم به سبب تلاش گستردة این دو شخصیت در دشمنی با عثمان و کشتن او بود.
از سوی دیگر اگر فرض بر این باشد که ایشان ناچار به بیعت بودند آیا مقصود آنها از بیعت اجباری این بود که امام علی علیه السلام آنها را وادار به بیعت کرد؟ و یا اینکه نارضایتی ایشان به سبب وجود کسانی بود که در شورش علیه عثمان شرکت داشتند و به سبب اصرار آنها بر خلافت امام علی علیه السلام، آن دو نیز به بیعت با علی علیه السلام فراخوانده شدند؟ گرچه بر اساس گزارش ها، آنها با خواست خود به بیعت با امام علی علیه السلام گردن نهادند، اما در هر دو صورت، رفتار طلحه و زبیر متناسب با ادعایی که داشتند، نبود."