Abstract:
برانگیختن توجه مردم نسبت به حق متعال ، محوریترین موضوع در آموزه های قرآن کریم و اهل بیت ع است . در بسیاری از آیات قرآن کریم و روایات امامان معصوم ع، ایمان به حضور و احاطه خداوند بر عالم مطرح شده است ؛ به گونه ای که این اعتقاد بنیادی، زیربنای تمام موضوعات دینی اعم از اعتقادات ، اخلاقیات و احکام عملی را شکل میدهد؛ چنان که در آیات قرآن و احادیث پیامبرص و امامان ع، به این موضوع نیز عنایت ویژه ای شده است که خداوند متعال ، منزه از آن است که شبیه مخلوقات خود باشد؛ در این آموزه ها در حقیقت ، بر دو اصل ایمان به خداوند و نفی همانندی خدا و خلق تاکید شده است . از این دو موضوع ، در روایات اهل بیت ع، با عنوان «معرفت بین الحدین » یاد شده است ؛ یعنی معرفتی که به دور از ورطه انکار و تشبیه خداوند است .این سطح از شناخت ، حداقل معرفتی است که انسان باید نسبت به خداوند داشته باشد.
Machine summary:
»٥(کلینی، ١٣٦٥ش ، ج ١، ص ٨٢) چنان که ملاحظه میکنیم ، راوی در این حدیث از امام جواد دربارة اطـلاق شیئیت به خداوند، پرسش کرده و امام ع بیان داشته اند کـه مـیتـوان بـه خـدا شـیء گفت ، زیرا در غیر این صورت دچار انکار خداوند میشویم .
»٧(کلینی، ١٣٦٥ش ، ج ١، ص ١٠٠) در این حدیث نیـز امـام صـادق ع معرفـت صحیح توحیدی را معرفتی خارج از دو حد تعطیل و تشبیه بیان کرده اند٨؛ چنـان کـه از سیاق حدیث پیداست و به قرینۀ عبارت «هو الله الثابت الموجود» مقصود از «الـبطلان » همان مـذهب نفـی و تعطیـل اسـت کـه پیـروان آن ، منکـر حـق متعـال هسـتند.
»(کلینـی، ١٣٦٥ش ، ج ٨، ص ١٨/ صدوق ، ١٣٩٨ق ، ص ٧٢/ ابن شـعبه حرانـی، ١٤٠٤ق ، ص ٩٢) استثنائی که در این عبارت ملاحظه میشود، همان مطلبـی اسـت کـه در حـدیث امـام جوادع مطرح شده است ، زیرا این استثنا بیانگر آن است که عقل میتواند بـه وجـود صانع اقرار کند.
ک: مجلسـی، ١٤٠٤ق [ب ]، ج ١، ص ٣٠١) امـام هشتم ع در این روایت ، به همان معرفت خارج از حدین اشاره کرده اند به این ترتیب که تعابیری مانند «الإقرار بأنه لا إله غیره » و «أنه قدیم مثبت موجود غیر فقیـد» موضـوع تعطیل را نفی میکند و عبارات «و لا شبه له و لا نظیر» و نیز «أنه لیس کمثله شی ء» نافی حد تشبیه است .
ک: کلینی، ١٣٦٥ش ، ج ١، ص ١٢٢/ صدوق ، ١٣٩٨ق ، ص ١٨٩) ازاین رو میتوان گفت که دو اسم الظاهر و الباطن که در قرآن کریم کنار یکدیگر ذکر شده است ، به موضوع معرفت بـین الحدین اشاره دارد و یکی از شواهد قرآنی این بحث به شمار میرود.