Abstract:
حدیث شیعه در قرن ششم ، همزمان با حکومـت دولـت سـلجوقیان در ایـران ، دوران فتـرت خـود را میگذراند. سبک های جدید نگارشی در دوران فترت کمتر رخ مینمایاند. بنـابراین تالیفـات شـیعه در دوران سلجوقیان کمتر از دوره های پیشین انجام شده است . گونه های نگارشـی ایـن دوران در میـان شیعه شامل اربعین نگاری، مناقب نویسی، فضایل نگاری ائمه ، کتاب های دعا، مزارنویسی و تداوم برخی سبک های دوره های پیشین است . شاید اثر تخریبی سلجوقیان و هجوم اهل سنت به باورهای شـیعی نیز در رویکرد مناقب نویسی موثر بوده باشد. دراین دوره غریب نویسی و شرح نویسی و نوشتن تفاسیر روایی نیز رواج داشته است . قرن ششم در میان اهل سنت ، دورة پردازش های تکمیلی و جانبی کتاب های حدیثی است . در این مرحله اطراف نگاری، تخریج نویسی، جامع نویسی(کتاب های فراگیر) و مرتب سازی کتاب های پیشینیان رواج داشته است . گونه های غریب نویسی و شرح نویسی بر متون دینی و امالینویسی بین عالمان اهل سنت و عالمان شیعه مشترک است . در این سده ، حوزه های حدیثی متعددی در ایران فعال بوده اند. به نظر میرسد که فعالیت محدثان شیعه در حوزة ری نمود بیشتری دارد. حوزه های حدیثی اهل سنت نیز در بیشتر منـاطق سـنینشـین خراسان پررونق بوده است و شیعیان در بعضی از شهرهای خراسان ، همانند سبزوار اکثریت داشـتند. مبادلات حدیثی بین شیعه و اهل سنت نیز در این دوران دیده میشود.
Machine summary:
(طباطبایی، ١٣٩١ش ، ص ١٤٠) برخی از این گونه حدیث نگاری در میان ایرانیان شیعه در سدة ششم عبارت است از: ـ مناقب آل ابیطالب تـألیف ابـن شهرآشـوب (٥٨٨ــ٤٨٩ق )؛ مشـهورترین اثـر در مناقب نگاری این دوره بوده که برگرفته از ده ها کتاب اهل سنت در منقبت نگاری امامان است .
اربعین نویسی از مهم ترین اربعین های نوشته شده توسط ایرانیان اهل تسنن در سدة ششم مـیتـوان از دو کتاب زیر نام برد: ـ الاربعین البلدانیلإ تألیف ابوطاهر احمد بن محمد سلفی اصـفهانی(٥٧٦ق )؛ ظـاهرا نخستین اثری است که به این شیوه نگاشته شده است (بغدادی، ١٣٨٧ق ، ج ١، ستون ٨٧) ـ الاربعین المنتقی تألیف ابوالخیر احمد بن اسـماعیل الطالقـانی القزوینـی الشـافعی (م ٥٩٠ق ).
(جعفریان ، ١٣٧٦، ج ٢، ص ١٣٤) نام بخشی از این آثار که ایرانیان در سدة ششم پدید آورده اند، عبـارت اسـت از: ـ قصص الانبیا تـألیف شـیخ قطـب الـدین راونـدی(م ٥٧٣ق ) در سـیره و مغـازی پیامبر(دانشــنامۀ جهــان اســلام ، ١٣٨٤، ج ٦، ص ١٢٨) و عیــون صــحاح الاخبــار اثــر ابوالحسین یحیی بن سعید حلی مشهور به ابن بطریق (م ٦٠٠ق )(حسینی جلالی، بـیتـا، ج ١، ص ٦٢٢) اثر عالمان شیعه و کتب ؛ ـ الانوار فی شمائل النبی المختار تألیف حسین بن مسعود بن محمد بن فراء بغـوی شافعی (م ٥١٦ق )(حاجی خلیفه ، ١٣٨٧ق ، ستون ١٩٥)، المنتظم ، فی تاریخ الأمـم ، لأبـی الفرج : عبدالرحمن بن علی بـن الجـوزی بغـدادی (م ٥٩٧ق )(همـان ، ج ٢، ص ١٨٥٠) و ربیع الابرار و نصوص الاخبار تألیف زمخشری(م ٥٣٨)(حسـینی جلالـی، بـیتـا، ج ٢، ص ٤٩٩) از تألیفات عالمان اهل سنت .