Abstract:
در سرتاسر دنیا و از جمله کشور ایران، آب های زیرزمینی مهم ترین منابع تامین آب مورد نیاز می باشند. تعیین کیفیت آب در مدیریت منابع از اهمیت خاصی برخوردار بوده و پایش آن به عنوان یک اصل مهم در برنامهریزیها باید مد نظر قرار گیرد. هدف از انجام این تحقیق، تعیین مناسبترین روش درونیابی به منظور تحلیل مکانی تغییرات هدایت الکتریکی (EC) و نسبت جذبی سدیم (SAR) آبهای زیـرزمینی دشت شـیرامین واقع در استان آذربایجان شرقی میباشد. اطلاعات مربوطه از تجزیه و تحلیل نمونههای مربوط به 30 حلقه چاه عمیق و نیمهعمیق در منطقهی مورد مطالعه و بر اساس آخرین نمونهگیری سال 1390 توسط سازمان آب منطقهای استان آذربایجان شرقی به دست آمدهاند. جهت انجام کار از روشهای زمینآمار مانند کریجینگ ساده (SK)، کریجینگ معمولی (OK)، کریجینگ گسسته و کوکریجینگ استفاده شد. برای بررسی همبستگی مکانی دادهها، واریوگرامهای تجربی هر یک از متغیرها و واریوگرام متقابل آنها، محاسبه و ترسیم شدند. ضریب همبستگی دو متغیر، بر اساس واریوگرام متقابل آنها، 93/0محاسبه شد. برای هر دو پارامتر EC و SAR مدل کروی بر مبنای حداقل مقدار RSS به عنوان مناسب ترین مدل برازش داده شد. برای ارزیابی روشها از روش ارزیابی متقابل با معیار جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) و همچنین ضریب همبستگی (R) بین مقادیر مشاهده شده و تخمینی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که روش کریجینگ ساده به دلیل R بالاتر و RMSE پایینتر نسبت به سایر روشها جهت تهیه نقشه تغییرات EC و SAR در منطقه مناسبترین روش میباشد.
In all of the world and including our country، groundwater is the most important resource for water supply needed. Determination of the quality of water has specific importance in the management of resources and its monitoring should be considered as an important principle in planning. The aim of this research is of the determination of the most appropriate interpolation method for spatial analysis of electric conductivity and sodium absorption ratio changes of groundwater of Shiramin plain located in East Azerbaijan province. The related information are obtained from analysis of the samples involving 30 deep and semi-deep wells based on the sampling of the year 1390 by regional water organization of East Azerbaijan province. The geostatistics methods such as simple، ordinary and discrete Kriging and also CoKriging were used for doing this research. For investigation of the spatial correlation of data، the experimental variograms of each variables and its reciprocal variogram were calculated and plotted. The correlation coefficient of two variables were calculated at 0.93 according to their related variogram. The spherical model was fitted as the most appropriate model for both of the EC and SAR parameters based on the minimum of RSS. The reciprocal estimating method with root mean square error criterion and also correlation coefficient (R) between the observed and estimated values was used for assessment of the reliabality of methods. The results of research showed that because of higher R and lower RMSE، the simple Kriging method was the most appropriate method within the others for preparation of the map of SAR and EC changes.
Machine summary:
هدف از انجام این تحقیق ، تعیین مناسب ترین روش درون یابی به منظور تحلیل مکانی تغییرات هدایت الکتریکی (EC) و نسبت جذبی سدیم (SAR) آب های زیـرزمینی دشت شـیرامین واقع در استان آذربایجان شرقی میباشد.
1- Gorai and Kumar (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل (١) محدوده ی جغرافیایی منطقه ی مورد مطالعه در کشور و استان آذربایجان شرقی مواد و روش ها با توجه به هدف پژوهش ، از نمونه داده های منابع آب زیرزمینی دشت شیرامین در سال ١٣٩٠ که آخرین نمونه گیری توسط سازمان آب منطقه ای استان آذربایجان شرقی می باشد، استفاده شده است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل (٣) ساختار مدل زمین آمار برای پیش بینی تغییرات کیفی آب زیرزمینی روش درون یابی کریجینگ یکی از روش های بسیار مناسب و پیشرفته جهت تحلیل مکانی و توزیع منطقه ای داده های مکانی، روش کریجینگ میباشد.
(رجوع شود به تصویر صفحه) مقادیر هدایت الکتریکی اندازه گیری شده در سطح منطقه با استفاده از روش های زمین آماری در محیط GIS بررسیشده و نتایج این بررسی ها بر روی نقشه ی پایه ی محدوده ی مطالعاتی شیرامین آورده شده است (شکل ٦).
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل (٦) نقشه ی تغییرات EC آب زیرزمینی دشت شیرامین بر اساس روش کریجینگ ساده تحلیل متغیرنمای SAR در این مطالعه بهترین مدل برازش داده شده بر نیمه تغییرنمای تجربی برای متغیر SAR مدل کروی میباشد.